Репортажа: Сибиу

Градот каде што покривите имаат очи

Димитар Чулев

Еден дрско симпатичен податок дека според престижниот магазин „Форбс“, романскиот град Сибиу е еден од осумте најпосакувани места каде што би сакале да живеат жителите на ЕУ, станува извесен откако ќе се најдете таму.

Екипа на „Утрински“ минатата недела престојуваше во Романија со цел да фрли една нова претстава на „нова Романија“ по 1.000 дена членство во ЕУ со сите придобивки од членството во клубот, но и со сите предиспозиции што ја однесоа таму.

Лоциран некаде во централна Романија по долината на автохтоната (само романска река) река Олт, оддалечен помалку од 200 километри од Букурешт, градот одненадеж се појавува од никаде со својата деветвековна историја и архитектура, по многу типична за „териториите“, кои во еден временски период беа блиски и под контрола на Австроунгарското Царство. На средината од „никаде“ во средиштето на Трансилванија растел град што пленел: првото што ќе ве остави без здив е веројатно единствениот стил на градење на покривите, каде што прозорците на потпокривите имаат форма на очи.

„Тоа не е средновековна варијанта на нововековниот Орвел во стилот на „Големиот брат те посматра“, вели нашиот домаќин и романски пријател Крињсти Дику. Објаснува, очите на покривите претставуваат симбол дека заедницата води сметка за своите луѓе. Во Сибиу пред девет века и сега може слободно да се чувствувате во која било доба од денот, бидејќи градот води сметка за вас“, вели Кристи.

Очите од покривот гледаат кон градскиот плоштад (но не само таму), средновековна тврдина со девет ѕидини, која доминира над ��на што во вековите подоцна стана предградие. Сибиу, малку познат во Македонија, денес е град со 170.000 жители, културен и индустриски центар во Романија. Колеги од културната редакција на „Утрински“ го препознаа градот, кој во 2007 година заедно со Луксембург го делеше престижниот епитет „град на европската култура“. Минатата недела Сибиу живееше во знакот на подготовките на престижниот Џес-фестивал.

„Овде постојано се случува нешто“, вели симпатичната Даниела, која не послужува кафе на десетина метри од местото каде што се подигнува подиум за џез-елитата што треба да настапува. Ништо невообичаено во градот каде што функционираат дури 2.000 таксисти, кои ги развезуваат гостите што доаѓаат заради културниот туризам токму овде. Во градот се одржуваат Фестивал на документарниот филм и Тетарски фестивал, Сибиу има три активни театри и филхармонија. Еднаш неделно редовно се одржува концерт на оргули во евангелистичката катедрала, а во текот на летните месеци настанот е придружуван со настапи на теолошкиот хор во Ортодоксната катедрала.

Да нема забуни, Романија е земја во која функционираа�� 18 малцинства (претставени во парламентот), дел е од некогашната Австроунгарија, јазикот е франкофонски (латински) во словенско опкружување каде што православната религија е доминантна. Во градот Сибиу вековите успеаја да ги задржат, но и да ги хармонизираат разликите. Само како податок, во историјата на градот почнува некаде во 1141 година со колонизација на оваа територија од германските сакаксони. Папата Селестин Трети прогласи постоење католици од германски происход во градот. Сепак, влијанието на Западното Римско Царство успеа да им одолее на германските и на унгарските влијанија. Дакија, освоена од римскиот император Трајан во 150 година од наша ера, остана верна на латинскиот романскиот јазик.

Во една од ѕидините на стариот град се наоѓа крчмата „Кај златното буре“, стара веројатно исто колку и ѕидините. Совршено мени, совршена послуга над масите над кои паѓа придушена светлина од витражите на прозорците. Дознавам, како што ме информира пријателот Дику, дека едно прозорско стакло има непроценлива вредност. Копија во тој стил на иста површина чини над 2.000 евра.

Крчмата е на раскрсница на три плоштади: оној каде што во 14 век се продавало вино, другиот бил маркет за риба, на третиот се тргувало со сточна храна. Во таа крчма, дознаваме, романскиот војсководец Мирчеа Витезу ја потпишал победата над унгарските дојденци во 1600 година и со тоа почнало обединување на романските земји: Трансилванија, Молдова и романските територии...

Од Сибиу најблизок град по долината на Олт е Брашов, град познат по славната „Biserica negra“ или Црна црква, позната по своите оргули (единствени од тој тип на европскиот континент) со дури 4.000 цевки... Брашов, некогашен индустриски центар и седиште на фабриката на воени воздухопловни ловци, денес е само туристичко предградие на најславниот романски замок „Бран“ изграден на карпа.

Велат, името има словенски корен и значи брана. Од кого и од што - е друга приказна.