ЕДИТОРИЈАЛ

Горчливиот вкус во Хаг

Оливера Војновска

Конечната одлука во Хаг, со која Трибуналот ги потврди 12-годишната затворска казна за Јохан Тарчуловски и ослободителната пресуда за Љубе Бошкоски, не остави никого рамнодушен во државата. Првичната вест беше дочекана со многу емоции. Допрва ќе се види какви се' импликации ќе има на политички план.

Хашките судии останаа на првичната одлука (донесена пред две години) дека Тарчуловски е виновен за полициската акција во Љуботен. Но, дали со финалето во Хаг целосно ќе се затвори случајот околу интеревeнцијата на безбедносни сили во ова скопско село?

Настанот не може да се гледа изолирано од вкупниот политички амбиент во државата и од предизвиците со кои се соочува таа. Случајот „Љуботен“ е единствениот што го водеше Хашкиот трибунал за воениот конфликт во 2001 година, а Тарчуловски е единствениот осуден. Горчливиот вкус за Македонија во Хаг е погодна почва за поткревање на страстите, секогаш кога има некаков политички дисбаланс во државата.

Адвокатот на Тарчуловски, Нејтан Дершовиц, остро го нападна Хашкиот трибунал дека „заслужува презир и не може да се нарекува Суд на правдата“. „Да имав моќ, ќе го затворев Судот уште оваа минута“, изјави тој. Дершовиц е адвокат и може да дава такви изјави и да тврди дека Судот донел политичка одлука, дека било многу лесно да го стори тоа, бидејќи Македонија е мала земја. Тој може да си дозволи да дава и уште поостри квалификации, но за македонските власти тоа ќе биде многу опасно поле, затоа што државава донесе Закон за соработка со Хашкиот трибунал.

Наспроти чувството дека ни е нанесена огромна неправда, дека за многу потешки дела Судот одредил помали казни (како што е случајот со поранешната претседателка на Република Српска, Билјана Плавшиќ, која доби 11 години затвор за геноцид, злосторства против човештвото, малтретирање босански муслимани и Хрвати и за прекршување на Женевската конвенција), Македонија и нејзините политички лидери не треба да фрлаат дрвја и камења по Судот во Хаг, туку да покажат должна почит и респект кон оваа меѓународна институција.

Би било добро да се запрашаме дали како држава сторивме се' за да докажеме дека во случајот „Љуботен“ не биле прекршени законите за војување. И тоа уште од самиот почеток кога се подготвуваше одбраната на Тарчуловски. Треба да сме искрени докрај и да си признаеме дека можеби, сепак, токму тука потфрливме. Очекувањата во јавноста, посебно во експертската дека жалбената постапка ќе ја смени финалната одлука на хашките судии, беа многу мали. Практиката покажала дека тоа е вистинска реткост во Трибуналот.

Уште еден горчлив вкус остана кога истите луѓе што го посетуваа Бошкоски во Хаг и го донесоа во Македонија како народен херој, во судницата во Трибуналот го вперуваа прстот кон него и на сиот глас викаа „предавник!“

Но, сега доаѓа уште потешкото искушение за државава. Четирите хашки случаи: „Мавровските работници“, затворањето на Липковската брана, киднапираните Македонци и водството на ОНА, се покажаа како преголем залак за македонското судство. Но, не само за судството, туку и за капацитетот на македонските државни и политички институции. Во сите овие четири случаи се инволвирани познати и влијателни личности во албанскиот политички блок. Лидерот на ДУИ, Али Ахмети, во случајот „Водството на ОНА“, двајцата негови пратеници Хисен Џемаили и Хајрула Мисини во случаите „’Мавровски‘ работници“ и „Липковска брана“, и независниот пратеник Даут Реџепи – Лека (поранешен член на ДПА) за случајот „Киднапирани Македонци“.

Тоа што нивното отворање води до самиот врв на партиите на Албанците, носи огромни предизвици за создавање нови проблеми на политички план. Но, тоа не значи дека случаите треба да се заглават во судските ходници. Напротив, наспроти сите ризици (ДУИ е дел од владината коалиција), треба да се случи нивна разрешница.