Претходен број

Мислења

Кирилица на Интернет

Филип Петровски

Од суштинско значење е колку ќе ја употребуваме кирилицата, особено сега со навлегувањето на Интернетот насекаде

Неделава во Градската библиотека се одржа Меѓународна конференција по иницијатива на амбасадата на Бугарија. Се дискутираше за улогата, значењето и начините како да се промовира, користи и да се заштити кирилицата на Интернет. Темата беше повеќе од интересна и затоа сметам дека дел од материјалот и дискусиите треба да се пренесат. Учеството беше широко, предводено од министерот за информатичко општество, како и од претставници на повеќе релевантни институции од државава.

Оваа тема е интересна за нас затоа што преку кирилицата ние и го изразуваме нашиот идентитет и посебноста. Иако е создадена пред десет века во Македонија, иако таа претставува официјално писмо на 300 милиони луѓе, кирилицата неправедно како да се подзаборава и во употребата го губи чекорот со латиницата. Приматот на латиницата во однос на кирилицата се гледа во сите сфери од животот, а посебно е изразен во Интернет-комуникацијата и во информатичката технологија. Ако сме сложни околу фактот дека покрај јазикот, кириличното писмо е едно од обележјата на нашиот идентитет, тогаш логично се наметнува прашањето: што правиме како држава и како поединци за да го зачуваме нашиот идентитет?

Како да се напредува во информатичката технологија, а притоа да се зачува кириличното писмо. Најпрвин треба да се одговори на прашањето колкава е употребата на македонската кирилица на Интернет? Пребарувајќи по македонските веб-портали, може да се заклучи дека Македонија се' уште нема доволна Интернет-понуда, која би ги задржала корисниците на македонските домени. Нормално е тогаш луѓето во потрага по соодветни информации, спасот да го бараат на веб-портали од нашите соседни земји или на портали од англиското говорно подрачје, кои навистина изобилуваат со веб-информации за сите можни потреби. Во Македонија денес освен онлајн-изданијата на македонските дневни весници, неколку Интернет–портали кои обработуваа специјални содржини и владините веб-страници, немаме друга понуда на информации на македонски јазик и на кирилично писмо. Тоа и се' уште нискиот процент на Интернет-корисници во Македонија (иако некои статистики сугерираат дека расне рапидно бројот на корисници) е главниот проблем на „слабото задржување“ на Интернет-корисниците на македонските веб-портали.

Вториот проблем е како да се усвои стандарден македонски тип кирилица за компјутерски фонт и да се употребуваат оригинални графеми наместо варијанти од други јазици. Од дискусиите кои можат да се прочитаат на македонските блогови, на корисниците најмногу им пречи следново: разликата меѓу кириличните Mac C Times наспроти Times New Roman и Аrial. Кириличните букви кои се напишани со Маc C Times се несразмерни во ширина и во висина меѓу себе; исто така, распоредот на кириличните букви на тастатурата е несоодветен и многу заморува при долго пишување; фонтовите Маc C Times, Mac C Swiss не доаѓаат со ниту еден оперативен систем и со тоа се нестандардни; непостоење компјутерски тастатури со македонско кирилично писмо…



Мора да се признае дека во последната година „Мајкрософт Македонија“ прави посебни напори во промовирањето на кириличното писмо во информатичката технологија и „инсистирање“ дека кирилицата е „убава, применлива, отмена, грациозна, прогресивна, читлива и модерна, па затоа и да се употребува секогаш и секаде каде што е можно“. Иако, наведуваат тие, кирилицата и македонскиот јазик не се новитет во продуктите на „Мајкрософт“, сепак, многу луѓе не ги користат, малку поради неинформираност, но и од страв од комплицирани инсталации и додатни компликации што би можеле да настанат. Со помош на јазичната меѓуврска на македонски, последните две верзии на Windows и Office успешно ја користат кирилицата и во самиот интерфејс, но и како внесен текст во Word, Excel, PowerPoint и Outlook. Сепак, кога станува збор за „Мајкрософт“, мора да се нагласи дека тие се' уште за нас ја користат кратенката ФИРОМ, со што ги навредуваат чувствата на македонските граѓани. Треба да се потсетиме дека САД ја признаваат Македонија со нејзиното уставно име. Веднаш по одлуката на претседателот Буш, повеќе американски компании започнаа да го применуваат нашето уставно име, следејќи ја својата администрација. За жал, тоа на глобално ниво се' уште не го стори и „Мајкрософт“. Затоа еден од заклучоците на конференцијата е дека нашето Министерството за информатичко општество треба и официјално да се обрати на оваа корпорација со барање таа веднаш да го промени својот курс и наместо кратенката, да започне да го користи уставното име. Веруваме дека ако се случи официјално обраќање, кое ќе содржи соодветна аргументација, „Мајкрософт“ нема да го одложува решението на проблемот.



Следното нешто на кое треба да инсистираат луѓето од струката, како и државата (преку Министерството за информатичко општество), е тоа да се побара од Интернет-корпорацијата за имиња и адреси регистрација на Интернет-домен на кирилица (тоа веќе го имаат побарано Бугарија и Русија во 2008 година). Би било убаво имињата на сајтовите да си бидат на нашето писмо. Уште еден проблем е посебно изразен. Нема создавање нови содржини на организирано ниво. Несоодветно мало, споредено со сите наши соседи е поставувањето нови содржини на нашето писмо на Интернет. На „Википедија“, која е еден од главните извори на информации (слободно поставување податоци) на кирилица, бројот на поставените статии е многу мал. Моментно се прават напори да се промени тоа. Тим ентузијасти го прави тоа волонтерски. Но, време е и тука да се вклучи државата, затоа што пласирањето на содржините е лесно и брзо, а е и ефикасно. Ако финансиски ги поткрепи групите и евентуално институциите кои создаваат содржини што се поставуваат на „Википедија“, за кратко време би можеле да постигнеме многу поголема препознатливост на Интернет.

Бидејќи во државата се јавува проблем на надлежност, односно не постои институција која би ги координирала сите овие активности, таква или треба да се создаде или да се искористи некоја која веќе постои. Односно да и' се додели надлежност да ги координира сите напори поврзани со пенетрацијата на кирилицата на Интернет, како и со поголема дигитализација. Ќе потсетам дека излезе од печат огромна збирка на македонски дела од познати македонски писатели (над 130 книги). Меѓутоа, таа не е поставена никаде на Интернет и со тоа нејзината достапност и корисност е далеку помала во ерата на брзите комуникации.

Каков заклучок може да се даде за крај? Од суштинско значење е колку ќе ја употребуваме кирилицата, особено сега со навлегувањето на Интернетот насекаде. Најдобро ќе ја заштитиме со продуцирање содржини на кирилица. Зашто ако ја нема, таа ќе биде во опасност од маргинализирање, па колку и да ја сакаме.  

(Авторот е магистер по меѓународна политика)