Претходен број

Мислења

Германски јубилеи

Улрике Марија Кноц

Германија ја постигна својата национална цел, обединување, преку прагматизам, отстапки, компромиси, пријателства и сојузништво

Годинава Германија ќе слави две јубилеја: пред 60 години, на 23 мај 1949 година, Уставот на Сојузна Република Германија стапи во сила. Пред 20 години, на 9 ноември 1989 година, падна Берлинскиот ѕид.

Роденден на денешна Германија е 23 мај 1949 година. По Втората светска војна, во победената Германија владееја таканаречените „четири сили“ - САД, Велика Британија, Советски Сојуз, Франција. Денес би се рекло дека во тоа време меѓународната заедница беше на власт во Германија.

Кога во 1949 г. уставот („Основниот закон“) стапи во сила, Германија го врати поголемиот дел од својот суверенитет, меѓутоа, само оној дел кој беше под управа на трите западни сојузници. Истата година се конституираше оној дел кој беше под управа на Советскиот Сојуз како Германска Демократска Република. Со тоа, 1949 година претставува и година на поделбата на Германија на две држави.

Четириесет години потоа, на 9 ноември 1989 година, падна Берлинскиот ѕид, а помалку од една година подоцна двете германски држави повторно се соединија во Сојузна Република Германија.

По завршувањето на Втората светска војна, Германија, во секој поглед, се наоѓаше на најдолната точка од својата историја. Материјално, политички и морално, земјата беше целосно уништена. Потребен беше процес на повторно воспитување на Германците за демократија и правна држава, а за тоа особено се ангажираа САД.



Често ме прашуваат како беше можно Германија за релативно кратко време повторно да стане угледен и влијателен член на семејството на народите и, дури да успее во тоа, на мирен начин повторно да постигне единство.

Одговорот на ова прашање го даваат историчарите, а секако дека многу фактори играа одредена улога. На пример, германското општество можеше да се надоврзе на сопствени демократски и правно-државнички традиции, кои беа потиснати од страна на национал-социјалистичките владетели, меѓутоа, тие не беа избришани. Голем број Германци, исто така, беа жртви на режимот.



По завршувањето на Втората светска војна, германската вина беше целосно несомнителна - вина за војната и за злосторствата, кои досега беа незамисливи - геноцид врз 6 милиони европски Евреи.

Германците немаа никаква шанса да се чувствуваат како жртви. Тие знаеја: ако повторно сакаат да бидат респектирани, сами мора активно да се потрудат за тоа.

Очигледен парадокс на современата германска историја е фактот дека Германија не ја постигна својата национална цел, обединување, преку националистичка политика, туку со спротивното: преку прагматизам, отстапки, компромиси, пријателства и сојузништво.

Обединувањето стоеше како цел во Уставот од 1949 година. Сојузна Република Германија сама се дефинираше како провизориум. Во 50-тите години на минатиот век, меѓу двата блока, опцијата на една обединета Германија изгледаше остварлива. Меѓутоа, сојузниот канцелар Конрад Аденауер се залагаше за интеграција на Сојузна Република Германија во западниот систем на државите. Германија стана една од шесте членки-основачи на Европската заедница и му пристапи на НАТО. Се чинеше дека со тоа целта, германско единство, многу се оддалечи, а Аденауер беше критикуван од голем дел од населението. Меѓутоа, тој, всушност, покажа способност за лидерство. Кога во 1989 година падна Берлинскиот ѕид, повторното германско соединување не беше блокирано од ниту една држава. Тоа не се подразбираше тукутака, бидејќи обединувањето значеше дека наеднаш повторно се појавила една голема земја во срцето на Европа. Меѓутоа, Германија, во изминатите 40 години т.е. пред обединувањето, се здоби со углед, доверба и со добри пријатели.

„Источната политика“ на сојузниот канцелар Вили Брант на почетокот на 70-тите години на минатиот век, исто така, остави впечаток дека се збогува со целта -соединување. Источната политика значеше целосно п��изнавање на постојните граници, а со тоа и загуба на територии кон Полска и Советскиот Сојуз. Де факто тоа значеше и признавање на Германска Демократска Република како втора германска држава. На почетокот, поголемиот дел од населението беше против Вили Брант, а тој мораше да се докаже како лидер. На крај, историјата го потврди Брант. Неговата „Источна политика“ го овозможуваше таканаречениот Хелсиншки процес т.е. институционализирани процеси на соработка меѓу двата блока. Од особена важност беше човечката димензија т.е. поголем проток на лица и циркулација на идеи. Луѓето во комунистичките земји во Источна Европа можеа да создаваат поголем простор за критика и протест. Берлинскиот ѕид и комунистичките режими во Југоисточна Европа паднаа благодарение на мирните протести на луѓето. Без „Источната политика“ на Вили Брант, историјата можеби ќе се одвиваше поинаку.



Интересен аспект на современата германска историја е прашањето во врска со бегалците. Околу 12 милиони Германци од Средна и од Источна Европа биле протерани последните месеци од војната, а и потоа. Околу 20 отсто од германското население ги има своите корени во Средна и во Источна Европа. Без никакви средства за егзистенција, бегалците пристигнале во окупирана Германија. Таму тие многу брзо и добро се интегрирале и придонеле во голема мера за таканареченото „економско чудо“ во 50-тите години. Секако дека страдале поради загубата на својата татковина и на своите имоти. Меѓутоа, ниту една германска влада, дури ниту за време на изборните кампањи, не постави барања во нивно име, на пример, до Полска или, пак, до Чехословачка. И денес темата бегство и протерување се' уште е чувствителна и предизвикува иритирање. Меѓутоа, многу раселени лица, односно нивните деца и внуци, на продуктивен начин се справуваа со својата носталгија по татковината и тие денес претставуваат важен мост на пријателство и соработка со нашите источни соседи.

Германската историја меѓу 1949 година и 1989 година се одвиваше под мошне специфични услови. Појдовни точки беа поразот и вината, а рамката Студената војна. Оваа историја не претставува добра основа за споредби или за поуки. Меѓутоа, за нас, Германците, важи: кога ќе се свртиме и ќе погледнеме назад на последните 60 години, чувствуваме - ние имавме среќа. Благодарни сме им на нашите пријатели, но си дозволуваме и малку гордост за нас самите.

(Авторката е германски амбасадор во Македонија)