ЕДИТОРИЈАЛ

Коj тоа таму пее

Горан Адамовски

Триесет години стариот филм на Слободан Шијан, „Кој тоа таму пее“, деновиве им се пушта на риплеј на вработените во институциите во државава. Вработените немаат задача да ги научат напамет репликите на Славко Штимац и на Павле Вуисиќ, туку само да се сконцентрираат на насловот, потоа да се одважат и да кажат кој ги протуркува низ врата информациите и документите што се класифицирани како тајни.

Веруваме дека станува збор за индивидуален чин, кој е казнив по Закон, а не дека институциите, водени од сопствен порив, самите ги пласираат на оние што им требаат.

Сепак, работите воопшто не се толку едноставни. Македонија нема базичен центар каде што се складираат доверливите и лични податоци, како што е, на пример, случајот во САД. Таму, вешт компјутерџија може да го хакне системот и да ги добие податоците. Кај нас, пак, како што вели еден универзитетски професор за да се провалат класифицираните податоци, потребно е да се скрши вратата од просторијата каде што се чуваат.

Сомневањето упатува дека одредени кругови на моќ, точно знаат кому и со каква цел да му протурат информација. Точно се знае кој може најдобро да ја одигра улогата и да ја информира јавноста. Како што вели еден комуниколог, „за секоја информација што побудува јавен интерес, ќе се најде некој и ќе се најде начин да ја проследи во јавноста“.

Не дека ова што сега се случува во Македонија е нешто невидено во светот. „Викиликс“ е мода што се следи низ сите нормални и чудни земји. Од памтивек е познато дека тие што ги имаат доверливите информациите и оние што со душа чекаат да ги видат, ако пронајдат заеднички интерес - лесно ќе се договорат. Но, разликата меѓу „Викиликс“ и „УЈП ликс“ е многу поголема од првите три-четири букви. Првите многу транспарентно и без криење ги издаваат тајните на американската дипломатија, додека кај нас се' се прави под маса. Типично македонски, муабетот ќе се пушти, после сите се чудат од каде излегол и се колнат дека никогаш не збореле за тоа.

А мора ли баш така? Ако некој зема пари на рака, односно ако неговиот газда ја изигрува државата, така што на своите вработени не им плаќа придонеси на платата што им ја дава, тогаш тоа не треба да се крие, туку надлежните треба да си преземат соодветни санкции. Секако, кој колкава плата зема, сосе матичниот број, апсолутно не смее да биде предмет на интерес и не смее да се пласира на јавноста, но евентуалните малверзации на одредени бизнисмени - не е вест што треба да се крие. Напротив, сите случаи каде што е аргументиран било каков вид криминал, е работа што не' тангира сите. Нели се стремиме да изградиме општество во кое пред Законот сите ќе бидеме еднакви?

Вака, кога на мала врата се протуруваат лични документи, прво што се помислува е дали се вистински? Ако се, тогаш се поставува прашањето зошто се објавени кришум? Сомнежите продолжуваат дали на тој начин им се испраќа порака на грешниците, дали се фаќа подобра положба при евентуални следни дилови...

П��знавајќи го нашиот менталитет, сомневањата за заговор можат да продолжат бесконечно дури и при најискрените намери. Затоа, малку повеќе транспарентност нема да биде на одмет. Туку, ќе се дознае ли кој тоа таму пее?