Претходен број

Кич-митологии

Македонска тератологија

 Венко Андоновски

Медиумски дизајнираме монструми, затоа што ништо важно не ни се случува на државен план

Кога политиката нема што да каже, се свртуваме кон некоја сензација од светот на „обичниот народ“. Минатата седмица таква сензација беше веста за мајката што во село Оризаре, Кочанско, го касапела телото на својот син и го горела во печката за да го скрие срамот од тоа што тој се самоубил.

Медиумите се вжештија, како пред избори: една телевизија дури испрати и репортер во живо. Во целосната темнина на селото, новинарката говореше од пред „куќата на ужасот“. Следниот ден, во природната желба за професионален натпревар, друга телевизија ни покажа снимка на жената што го извршила „касапењето“ („черечењето“). Тоа се случи со филмски ефект, како кај Хичкок: камерата се „протна“ и „ѕирна“ низ клучалницата на затворената соба за психијатриско набљудување!



Тоа се доволно елементи за да се установи еден специфичен медиумски интерес за сензации од морбиден тип. Нема ништо ново да кажам ако напишам дека ние, по осамостојувањето и веќе хроничното непризнавање, веќе долго време живееме во ефект на конзерва (херметички затворени од сите страни) и дека ваквиот наш апетит за сензации и скандали во добар дел е резултат на нашата конзервираност во самите себеси. Живееме во ужасна желба, конечно, по она тапкање во место на грамофонската политичка плоча (особено на меѓународен план), да ни се СЛУЧИ НЕШТО. Оти, навистина ништо, или речиси едвај малку добро ни се случува: секаде ни бараат визи, ни го негираат идентитетот, ни се закануваат и однатре со федерализација. Ние сме оние тројца очајни каубои од еден филм на Серџо Леоне, кои безнадежно чекаат воз, во салун во кој има само плафонски вентилатор и три муви.

Елементи за да се направи оваа теза убедлива има доволно: прво, каква смисла има да се испраќа репортер да известува „во живо“ за настан кој е завршен? Што ново може да ни се каже од „заклучената куќа на ужасот“, од која се изнесени и деловите од масакрираното тело и мајката „монструм“? Ништо, се разбира. Поинаку ќе беше да беше во прашање настан кој се развива: да речеме, некој „самит“ од кој се очекуваат резултати или, на пример, ако некој грабнувач држеше заложници во истата куќа. Очигледно, во безнадежноста дека нешто убаво конечно ќе ни се случи, им даваме ударно значење и на настани кои порано се сметаа за строго доверливи морбидитети од областа на судската медицина и пенологијата. Или: што значеше да го видиме лицето на „мајката-касап“ низ клучалница? Да се вардиме од таа жена ако ја сретнеме на улица?! Се разбира, не. Досетливиот камерман само сврте внимание врз својата филмска умешност. Добивме уште и порака дека медиумите можат да пенетрираат и под нашата кожа, ако го сакаат тоа: не' гледаат и низ ѕидови, преку клучалница. Но, тоа не го расветли настанот.



Така, во недостиг на конкретни политички настани кои би и' донесле виден напредок на заедницата, ние, конзервираните од Македонија, се' повеќе живееме од преџвакување на она што ни се случува (навистина немаме широк избор настани на менито), особено на ваквите „црни пикантерии“. Медиумски трубиме за „монструми“, „куќи на ужасот“, се скандализираме од тоа „што се' има на светов, Боже!“, па живееме во галаксијата на нашиот двор, во кој, ете дошол Рипли со својата рубрика „Верувале или не“. Затоа и детализираме морбидности: беше јавено дека мајката го „печела“ синот (како ли влијае ова на фантазијата на децата кои си играат крај телевизорот?), а всушност не станува збор за „печење во тава“, туку „кремирање“, заедно со дрвата во печката. Потоа беше јавено и дека мајката го „касапела“ телото „парче по парче“ (јас не знам за друг начин на касапење освен „парче по парче“) и дека тоа го правела „со нож и секира“ (па со што да го прави, со пинцета?). Овие тавтологии само укажуваат на нашиот апетит конечно да ни се СЛУЧИ НЕШТО. Детализациите, како што е познато, се знак на ГЛАД ЗА СТВАРНОСТ, ВИСТИНСКА СТВАРНОСТ. Реализмот затоа беше уметност на детаљот: сакаше СТВАРНОСТ. Истиот, „деталистички“ пристап на „убедливоста“ го имате и во паланечките „вести“: кога во некое мало место, каде што не се случуваат важни работи, се опишува нечија смрт или сообраќајна незгода, се оди до подробности од кои ви се крева дијафрагмата!

Порано, ако не се случуваше ништо овде, земавме пасош и одевме таму каде што се случува. Сега, кога тоа не е можно, се плашиме дека нашите животи ќе поминат без да се случи голем настан, на пример – нашето конечно вклучување во семејството на европските народи. Оти: кој би се согласил да живее живот кој поминал без крупен настан? Впрочем, тоа е базичен човеков импулс: да му дава значење на својот живот, дури и кога тој нема особено значење. Има ли човек на планетава кој не би посакал, токму во оној краток космички миг на неговиот живот, да се случи средба со друга галаксија? И тоа е еден вид тератологија (наука за монструмите и непознатото): желба да се случи чудо, средба со Другиот, макар и монструм, додека сме живи.



Познато е: интересот за монструми и фантазијата се јавуваат кога стварноста не е доволна и задоволителна (дури и во богатите држави; кај нив, иако стандардот е висок, стварноста е сепак досадна). Затоа допроизведуваме монструми: медиумски ги доградуваме, ги стилизираме, ги дотеруваме. Ќе и' се оствари ли конечно желбата на оваа генерација, на овие сега живи Македонци, нејзиниот вековен сон за сопствена, признаена, достоинствена држава? Тогаш ќе прекине и фасцинацијата од „монструми“. Ќе има силна стварност на која нема да и' требаат чудовишта!

Инаку, не треба да се брза со тоа дека мајката била „монструм“. Попрво би се рекло дека таа е жртва на многу низок степен на образование и свест. Таа жена не знаела дека не може да се скрие туѓа смрт и дека има криминалисти кои ќе ја фатат. Не знаела ни дека не е срам да се самоубие некој близок. Не одела ни во црква за да знае дека воскресението подразбира и воскресение на телото. Таа само ја спасувала својата чест, онака како што таа ја разбирала. Затоа, наместо да трубиме за монструми, да ги едуцираме тие луѓе кои не знаат. Народот никогаш не ни бил на пониско скалило на образование. Вистинските монструми точно знаат што прават. Примери за тоа имате доволно и надвор од светот на обичниот народ, меѓу општествено угледните луѓе.

(Авторот е професор на Филолошки факултет)