Си велам...

Последниот воз за Катанга

Ерол Ризаов

Низ Македонија се движат, пловат и летаат мртовечки сандаци

Охридската трагедија и 15-те невини жртви на потонатиот брод „Илинден“ мораа да отворат една одамна затворена и заборавена страница. Тоа е безбедноста на луѓето во јавниот превоз во Република Македонија. Затоа со респект гледав на чуството за одговорност и во тоа ја видов смислата на оставката на младиот министер за сообраќај, Миле Јанакиески. Но,тоа испадна само политички трик за намалување на тензиите, по сознанието за невиден јавашлук. Тоа го потврди самиот премиер Груевски отфрлајки ја оставката. Значи, станавме повторно сведоци на уште еден залуден данок во крв кој ќе го заборавиме до новите хорор вести кои уредниците на телевизиите во морбидната трка за гледаност ќе ни го пласираат со сето свое незнаење спакувано како ултраексклузивност, непрофесионалност, неетичност, добро дозирана со патолошка самобендисаност и алчност.

Се разбира, трагедии и големи несреќи се случуваат секаде во светот. Без исклучок и кај богатите и кај сиромашните. И кај развиените и кај неразвиените. Светските црни хроники секој ден се преполни со жртви. Гинат луѓе секоја минута поради човечки грешки, природни несреќи, тероризам...

Во што е тогаш специфичноста на охридската несреќа и зошто таа е навистина срамна за угледот на државата колку и да му се лутиме на неодмереноста на бугарскиот премиер Бојко Борисов. Проблемот е во тоа што во Македонија јавниот превоз на патници ги нема ниту најосновните стандарди за безбедност на човечките животи. Не се почитуваат законските норми, ниту, пак, најминималните превентивни критериуми и правила. Одамна, луѓето што ги знаат состојбите во јавниот сообраќај предупредуваат дека низ Македонија се движат, пловат или летаат мртовечки сандаци, крнтии во распаѓање без никаква контрола. Дури и нови превозни средства не се сервисираат редовно според пропишаните правила и гаранции. Затоа, ни падна хеликоптер кој однесе во смрт 11 мировници. Ама нашиот премиер тогаш не рече - тоа е срамота. А на министерот за одбрана ни на крај памет не му беше да поднесе оставка. Истрагата уште трае. Никој не е одговорен. Затоа, ни загина претседател на држава, ни загина поглавар на Македонската православна црква, ни загина најголемата ѕвезда Тоше Проески, ни загинаа министри, ни гинат луѓе секој ден во тешки сообраќајни несреќи далеку над просекот вообичаен за европските земји. Полоши сме и од балканските просеци.

Кога бродот „Илинден“ потона, тогаш, разбравме дека тој почнал да плови само 20 години по Илинденското востание. Се разбира, тоа не мора да е пресудно ако бродот е редовно сервисиран и одржуван. Но, тоа треба да го кажат надлежното министерство и Охридската капетанија. Тие засега одбраа да молчат. А што мислите колку се стари и исправни нашите возови. Погледнете ги нашите автобуси и во меѓуградскиот и во градскиот сообраќај. Има тука скапаници стари и по 50 години кои накривени „стенкаат“ низ сообраќајниците само што не се распаднале. Ги гледаме со страв секој ден камионите и шлеперите, стари грдосии, меѓу нив има и „чепели“ и по 60 години што се движат непречено низ нашите сообраќајници, испуштајќи облаци од чад. Ги гледаме спокојно локомотивите и вагоните како од филмот „Последниот воз за Катанга“ кои се движат по шини обраснати во трње. Возовите без возен ред стасуваат на станици како во Дивиот Запад. Засмрдени такси-возила во кои ’рти троскот, а вратите се отвораат на кривини се наше обично секојдневје. Весниците објавија дека од нашиот единствен авион паѓале шрафови. Не видов дали тоа некој го демантираше. Хеликоптерите на АРМ по стравотната несреќа со месеци стојат приземјени. Илјадници возила низ Македонија се движат како камикаѕе, технички неисправни наместо на отпад како старо железо, тие ги загрозуваат животите на луѓето.

Нашите патишта се посебна приказна. За 65 години македонска современа држава, зависна и независна, изградивме одвај 200 километри автопат, но и тие се во очајна состојба полни со румби-тумби, а имаме магистрални и регионални патишта што се врсници со Виа Игнација. Толку многу ленти сечеа и лопати фрлаа нашите политичари на изградба на патишта, што ако барем половината од тоа што го ветуваа го изградија, досега ќе имавме повеќе од 1.200 километри современи автростради и магистрални и добри регионални патишта. Тоа не е повеќе од 20 километри годишно за изминатите 65 години. За време на нашата независност и самостојност, некни прославивме 18 години, се изградија само околу 50-ина километри автопат, но и тој е стасан за сериозни интервенции. Сето ова доволно зборува за вкупните состојби во државата. Затоа охридската трагедија и оставката на министерот Јанакиески не смеше да бидат блеф, туку сериозен, одговорен чин, не само морален. Тоа мораше да биде алармантно ѕвоно некој во оваа држава, конечно, да се позабави со безбедноста и сигурноста на луѓето во хаотичниот сообраќај. Македонската Влада и премиерот Никола Груевски одбегнаа да повлечат решителни чекори. Охридската трагедија и стотиците жртви секоја година налагаат не само опстојна истрага на потонатиот брод, туку ревизија на состојбите во севкупниот сообраќај на Република Македонија. Отстранувањето на масовните убијци во сообраќајот се врвен приоритет на македонската Влада. Премиерот Никола Груевски се очекуваше да излезе пред јавноста со целиот свој кабинет, како вообичаено кога се фали, да понуди итни мерки за безбедноста на луѓето и нивните животи. Оставката на Јанакиевски требаше да ги отвори патиштата за тоа. Не смее да има дилеми дали се поважни безбедноста на луѓето, или изградбата на стадиони, споменици, театри и музеи.

Вториот дел од тажната охридска приказна се македонските национални телевизии Сител и А1 и еден дел од нивните уредници и новинари. Мртвите тела и потонатиот брод „Илинден“ станаа синоними на македонскиот журнализам. Ексклузивни и ултраексклузивни морбидни најави, политизација на несреќата, срамниот примитивен сензационализам и ниските страсти кулминираа со новинарското прашање упатено директно до претседателот на Република Бугарија Георги Прванов: Дали и бугарските туристички агенции нема да носат одговорност, бидејќи не кажале дека повеќето патници не знаат да пливаат. Ме изеде туѓ срам. Не знам како се воздржа претседателот Прванов да не ја праша нашата амбициозна новинарка дали таа кога се качува на авион пријавува дека не знае да лета.

Колкава ќе биде штетата за судскиот процес што некој уште пред да го направат тоа истражните органи по нарачка на полицијата извршил подводно снимање на потонатиот брод, ултраексклузивно само за Сител. Дали тоа не значи дека се' уште незавршена истрагата оправдано може да се доведе под сомневање. Ако го нарачала тоа полицијата, тогаш како тие снимки и со кој професионализам и етичност и' се отстапени на Сител. Голем срам за новинарството, но уште поголем за партиската ни полиција.

Третиот дел од тажната охридска приказна е непримерниот и емотивен јазик на бугарскиот премиер Бојко Борисов. Имам разбирање за неговата огорченост. Огорчени сме и ние. Но, сепак, Борисов не треба да заборави дека е премиер. Македонската традиционална сервилност, шокираност од несреќата, добронамерност, но и засраменост од евидентниот јавашлук и големите грешки се искористија за навреди кон Македонија, која искрено тагува за жртвите. Некои бугарски политичари, меѓу кои и Борисов, не направија разлика меѓу македонската држава и македонската Влада. За разлика од нашите новинарски полтрони и владини апологети кои секогаш ја изедначуваат власта и државата, Борисов треба да знае дека тоа не е исто. Или и него така му годи. Се случувале и во Бугарија големи несреќи во кои страдале и наши граѓани, но никогаш ниту еден македонски политичар не реагирал како што го направи тоа сега премиерот Борисов.

Сосема друга работа е демонстрацијата на грижа на бугарската влада и држава за луѓето по охридската трагедија. Од тоа треба да учиме.