Свадби

Бело како сонот на невестата

Еден од трите метонимиски знаци на невестата е токму белиот фустан, покрај превезот и цвеќето. Невестинската облека и модните додатоци можат да раскажат за социјалниот и за историскиот контекст, преку фотографиите од периодот од кој потекнуваат

Јасминка Павловска

Приказната на предметите повечни од луѓето понекогаш знае да биде затурена од времето, секојдневјето, новите нешта... Но, најубавата вредност на нивното постоење, па дури и кога се подјадени од молците и од заборавот, е тоа што од таквите фрагменти извираат нови претстави за минатото и за спомените, кои се темел на сегашноста.

Невестинската облека и модните додатоци можат да раскажат за социјалниот и историски контекст, преку фотографиите од периодот од кој потекнуваат.

Навраќајќи се во историјата на желбата за невестински фустан кај жените што стапуваат во брак во Македонија, се стигнува (за почеток) до фустаните во а ла турка стилот, т.е. од втората половина на 19 век, кога Скопје постепено излегува од рамките на турско-ориентален град и станува важно трговско средиште. Во градот се создава моќен граѓански слој што сака да ја истакне својата нова позиција, имитирајќи го начинот на облекување на владејачката класа, со многу ориентални карактеристики, познати како а ла турка стил. Таква била и невестинската облека: шалвари, блуза, елече, минтан, салтамарка или антарија. Но, веќе кон крајот на 19 век во Скопје се чувствува влијанието на европската мода, која од Запад ја носат печалбарите, трговците, новата интелигенција. Тој стил се нарекува а ла франка. Интересно е што тој стил најпрвин го прифаќаат мажите (кои, всушност, и го носат во овие краишта), додека жените, кои се' уште живеат во една затворена патријархална заедница, се облекуваат во комбинација од а ла турка и а ла франка стил.

Еден од трите метонимиски знаци на невестата е токму белиот фустан, покрај превезот и цвеќето (подоцна добива форма на бидермаер). Овој знак на невестите, белиот фустан, го воведува британската кралица Викторија, облекувајќи го на својата свадба во 1840 година, кога ја прекинала дотогашната кралска традиција на син невестински фустан. Оваа промена била речиси истовремено распространета низ светот.

Веќе во 20 век трендовите доаѓаат многу побрзо, а со појавата на филмот, засиленото навлегување на модните магазини меѓу двете светски војни, Скопје на свој начин го држи чекорот со модата, создавајќи своја урбана модна култура. На фотографиите од 20-тите години од 20 век е забележливо влијанието на модата чарлстон, во 30-тите години невести-сирени, а и војната не го уништува духот на невестите.

По Втората светска војна, и покрај „модификациите на трендовите“ што ги носи револуционерниот занес, сепак, белиот фустан го задржува својот „невестински статус“, иако често затскриен под грубото војничко палто.

Потоа, речиси секоја деценија си има своја приказна: 50-тите - меѓу реалноста и филмскиот гламур; во 60-тите - мини и миди, 70-тите - макси и хипи, 80-тите - новите принцези и девојките од спотовите, 90-тите - креатори ВС турбофолкери, но и денешницата на новиот век што ја создава својата приказна.

Белото и неговите варијации се' уште не отстапуваат од „метонимијата“ на невестите, а сите отстапувања кон другите бои од спектарот, кои може да се толкуваат и како „бунт кон традицијата“, всушност, се само „сон за белото, сонот на невестата“.

(За текстот е користен материјал од Музеј на град Скопје)