Едиторијал

Кој се плаши од Уставен суд?

Гордана Дувњак

Еден висок функционер во судската власт, близок на актуелната владејачка гарнитура, во еден неформален разговор се обиде да ги објасни судските реформи. На прашањето кога ќе добиеме деполитизирано судство, одговори дека тоа ќе се случи кога ќе се изедначи бројот на сдсмовските и вмровските судии. На констатацијата што да прават оние граѓани кои се неопределени или, пак, поддржувачи на други партии, немаше одговор. Само ги крена рамениците.

Оваа анегдота убаво ја отсликува опседнатоста на владејачката партија со судството, која станува речиси гротескна. ВМРО-ДПМНЕ со години живее со уверување дека третата власт е под целосна контрола на опозиционата СДСМ. Тоа го поврзува со фактот што во 1997 година, кога беше генералниот реизбор на над 600 судии, парламентарното мнозинство беше предводено од сегашната опозициона партија. Ваквото црно-бело поимање на работите доведе до тоа десничарската власт и во времето на Љупчо Георгиевски и сега на Груевски да се обидува на секој можен начин да инсталира „свои“ кадри во правосудство.

Паронојата од „сдсмовските“ судии оди дотаму што се се мисли дека сите тие се толку големи поданици на Црвенковски што не им паѓа тешко да го погазат Уставот и законите. И не само што ВМРО-ДПМНЕ не се труди да го напушти лошиот рецепт на своите претходници и да изгради подобар вредносен систем, туку работи и на негова демонтажа. И тоа без пардон! А, со тоа им прави голема неправда на голем број судии и обвинители, кои себеси не се доживуваат како слуги на оваа или онаа партиска гарнитура, туку професионалци. Иако не е исклучено дека меѓу нив можат да се најдат и такви кадри кои се подготвени поради одредени лукративни цели или партиско уверување да заборават на словото на законот.

Но, не е само судската власт изложена на силен притисок и на напади и етикетирања за партиска „обоеност“. Секогаш кога нечија одлука, потег или мислење не е по волја на власта, ризикувате да добиете „фластер“ што ќе ве дисквалификува. Да ве стават во овој или оној табор, да ве обвинат дека сте платеници, шпиони, неморални… Без никакви аргументи, без докази, туку само поради впечаток или поинакво мислење.

Уставниот суд е една од оние институции кои редовно е изложена на оцрнување. Проверката на уставноста и на законитоста на некои акти, од кои најголемиот број се закони, не поминува секогаш без реакции кај оние што сметаат дека се онеправдани. Така било и порано и сега. Различни се само реториката и мотивите.

Но, нападите во последно време толку многу ескалираа што во еден период дури се заговараше и негово распуштање. По паѓањето на неколку контроверзни законски решенија, се јавија партиски јуришници со директна атака врз Уставниот суд. Тврдеа дека уставните судии свесно ги уривале реформите. А, само затоа што беа поништени или укинати неколку избрзани и неосмислени решенија, кои не го издржаа тестот на уставноста.

Но, едно е кога нападите доаѓаат од поединци, партии или некакви квази-здру��енија или активисти. А, сосема друга работа кога тие се диригирани или изречени од оној што е избран и задолжен да се грижи за почитување на правната држава. Не може премиер или претседател на држава да работи на девалвирање на институции, дури и кога тие не му се по волја. Дури и кога нивните одлуки не му се допаѓаат.

Премиерот Груевски остро реагираше на едно бенигно обраќање на претседателот на Уставен суд, Трендафил Ивановски, во кое тој споменува за притисоци. Недозволиво со тешко оружје ги нападна дел од уставните судии, нарекувајќи ги партиски војници. Рече дека носеле катастрофални одлуки и знаел дека кога си доаѓале дома немале мирен сон.

Со тоа на многу експлицитен начин ја призна својата огромна скепса кон судството. Му проработе и потсвеста, бидејќи се најде прозван за притисоците. Никој не посочи прст кон него, а тој почувствува потреба да се брани и жестоко да напаѓа. Без чувство за функцијата што ја има.