Мислења

„Политичкиот заговор“ на белите мантили

Нано Ружин

Кога докторската фела не го прифаќа моделот за наградување и реагира со штрајк, според министерот таа врши политички антидржавен заговор против власта

На 6 август 1660 година во парискиот Пале-Роајал била одржана премиерата на Молиеровата пиеса „Доктор и покрај тоа што не сака да биде“, која доживеала огромен успех. Молиер во оваа пиеса вовел многубројни фарсични елементи и создал пародија за средновековното практикување на медицината, во која доминирала сатирата и лекоомисленоста на религиозните луѓе наспроти медицината.

Неполни четири столетија подоцна, една друга политичка пародија со трагични последици се одиграла во Кремљ. „Заговорот на белите мантили“ или на руски „дјело вратшеи“ била последната афера иницирана од страна на Сталин на три месеци пред неговата смрт во 1953. Овој настан е исклучително поучен бидејќи потсетил на методите од времето на антидокторските процесите во Москва 1930-тите години. Во 1930 Московскиот воен суд обвинил тројца врвни лекари –„криминалци“ на смрт поради сомнежите дека ги убиле писателот Максим Горки, славниот револуционер Кујбишев и политичарот Менжински. Во 1952 година „докторскиот заговор“ им се припишал на лекарите-Евреи, обвинети за имагинарни убиства на Жданов, Чербаков, како и за наводното планирање за елиминација на Коњев, Василевски, Говоров и Сталин. По говорот пред Политбирото од 1952 дека „секој Евреин е агент на американските разузнавачки служби“, Сталин додал: „... и меѓу моите лекари има повеќе Евреи“. На тој начин отпочнала хајката против врвните советски лекари-Евреи.

Слична чистка била осмислена и во Прага каде што 11 лекари-функционери биле осудени на смрт поради „титоистичкиот заговор“ против комунизмот. Единствено смртта на тиранот Сталин ги спасила од егзекуција. Кога на 5 март 1953 година од мозочен удар починал легендарниот Коба, прв пат оние што лажно сведочеле како д-р Лидија Тимашу, носител на орденот „Ленин“ биле принудени да признаат дека лажеле. Злогласниот Берија, кој уште од 1938 година ги вршел најстрашните злосторства на Сталин, побрзал да ја објави веста за ослободувањето на „лекарите-Евреи“. Нема сомнение дека во комунистичкиот Советски Сојуз, лекарите како специфична фела благодарение на својата динстиктивна позиција, медицински знаења и постојани контакти со народот добиле значителна и позитивна репутација. Во татковината на Пушкин, Достоевски и Малевич доминирале сиромаштијата, заразните болести, милионите инвалидизирани лица од последната светска војна. Малобројните медицинари не можеле да ги задоволат потребите на Советскиот Сојуз. Во општата сиромаштија, лекарите поседувале подобар животен стандард и често биле на ударот на критиката на партиските комесари и комсомолци. Меѓутоа, нивниот позитивен имиџ како лекувачи на народот, познавачи на благородната наука, толкувачи и праксеолози на филозофијата на таткото на медицината Хипократ Велики, е присутен од древни времиња. Тие биле прогласувани за чудотворци како што бил свети Наум во нашите краишта, за марабуи и тубиби во Африка, пионери на хирургијата како Абу Ал Касим во арапскиот свет, Боргоњони, Харвеј...

Во Македонија, докторите како „народни луѓе“, комуникативни и популарни, често беа ангажирани од страна на партиите, како за време на комунизмот во СКЈ така и по воведувањето на плурализмот, како функционери, министри, пратеници, советници, градоначалници. Политизацијата на медицинскиот кадар создаде многубројни анегдоти. Една од комунизмот укажува дека „добар лекар е само оној кој е член на Комунистичката партија“. Друга, која не би морала да е вистинита, вели: „Најнеспособните лекари станаа политичари“.

Денес лекарската фела во Македонија е една значајна и способна категорија интелектуалци независно од нејзината партиска поделеност и различни политички афинитети. Таа фела има право на субјективитет, достоинство и зачувување на сопствениот идентитет. Секој обид за нејзиното дискриминирање, нормирање, мерење, пакување, симплифицирање, омаловажување, пребројување, класифицирање е неоправдано. Идентитетот на белите мантили напоредно со Хипократовата филозофија и заклетва за почитувањето на пациентот, неговиот внимателен третман, почитувањето на законите на честа при лечењето, не поднесува хипокризија и дволичност од страна на власта и нејзиниот министер. Хипократ не го поднесува Хипокрит. Тој и натаму тврдоглаво со партијата уценува и ги заплашува белите мантили со барање списоци, кинење плакати, закани со тужби, откази и казни, иако и најзап��ашените лекари признаа дека и тие се сложуваат со штрајкувачите околу воведувањето поправеден модел, а не според моделот на министерот.

Иако лекарите и останатите поддржувачи на штрајкот се борат за правото и достоинството на целата медицинска фела, овој штрајк се однесува и на поголемата заштита на пациентите. Според предлогот на министерот, лекарите би морале да ја заработат својата плата според квантитетот, односно бројот на прегледаните пациенти, а не според квалитетот на ефектуираната работа. Се прашувам дали младиот министер ги слушал предавањата на неговата партиска икона проф. Кљусев, се разбира, по паѓањето на комунизмот. Тој го критикуваше планско-колективистичкиот дух на државното стопанство каде што за партијата и советските колхози и совхози најзначаен беше квантитетот, додека за квалитетот никој не ни помислуваше. Тешко на оној регионален партиски секретар ако неговиот реон не го достигнеше планираниот квантитет на вагони пченица или пченка. Ќе требаше да меша секакви дрва и отпадоци и да ги прогласи за пченица за да не замине во гулаг.

Така и нашиот министер. Доколку докторите не ја надминат нормата, ќе бидат казнети по џебот. Згора на тоа, во времето кога и министерот и неговата Влада работат 24х7, некои доктори се дрзнале да штрајкуваат и да им ја расипуваат македонската утопија и самозадоволство. Тоа е рамно на антидржавен заговор во кој своите прсти ги вмешала опозицијата. Министерот, односно неговите наредбодавци, веројатно, сфатија дека „скинаа зелена“, но со оглед дека власта во Македонија никогаш не признава грешки, продолжија со циркусот.

Незадоволството на лекарите изнесе на површина други неповолности во здравството. Болниците во Македонија се лошо организирани, здравството е во опасност, лечењето стана привилегија, државните болници се претворија во голем пациент кому му е потребна трансфузија, медицинските професии се распоредени нефункционално, а лекарската професија е ниско платена. Во такви услови власта бара да воведе лекарски „стакановизам“, „херои на трудот“ во медицинската фела. Да потсетиме, рударот Алексис Стаканов беше посочен од советскиот режим како пример кој треба да го следат сите трудбеници. Стаканов во ноќта меѓу 30 и 31 август 1935 за 6 часа ископал 102 тона јаглен и за 14 пати ја надминал нормата на еден просечен работник. Во наши услови ако еден општ лекар може да прегледа просечно 35 пациенти дневно за да си ја заработи месечната плата од 25.000 денари, тогаш македонскиот Стаканов би требало да прегледа 490 пациенти во еден ден?

Уште понеизводливо е нормирањето во хирургијата. Зошто една тешка операција на абдомен е помалку нормирана од 3 лесни операции на слепо црево? Кога докторската фела не го прифаќа таквиот модел и реагира со штрајк, според министерот таа врши политички антидржавен заговор против власта. Ако пак белите мантили излегле на штрајк, министерот се прави дека не ги видел исто како невидливиот Худини кога се затворил во потонатиот сандак. Во моментов, освен во Македонија штрајкуваат и дел од медицинарите хирурзи и интернисти во Франција, лекарите во Шпанија, Уганда и Јапонија. За разлика од нашите, кои штрајкуваат во согласност со меѓународните конвенции за штрајкување со целосно прифаќање на итните случаи, во Франција и Шпанија штрајкуваат на улица и пред седиштето на Министерството за здравство, додека во Јапонија штрајкувачите носат препознатливи врвци, но не престануваат со работа. Можеби инспирацијата на министерот за моделот на штрајкување потекнува од овие азиски простори, чии борачки вештини ги учел и министерот. Но, не треба да заборави дека ова е Европа, која има сопствена традиција на штрајкување. Како и да е, македонските бели мантили-штрајкачи заслужуваат поддршка од граѓаните независно од нивната партиска определба. Овој штрајк е за поголемата праведност и самостојност на докторите, но и во полза на пациентите, а не за целите на опозицијата.

(Авторот е универзитетски професор и член на ЛДП)

Наш став



Објавувањето колумни и мислења од надворешни автори е одраз на намерата на „Утрински весник“ да биде влијателен глас на заедницата. Но, напоменуваме дека не се согласуваме секогаш со ставовите што ги изнесуваат нашите колумнисти, особено кога станува збор за лични дисквалификации, етикетирања без основа и извртување на контексти со цел да се наштети на други личности од која било сфера. „Утрински“ се оградува од таквиот речник и конотации и ги смета за непримерни во јавната комуникација.