Мислења
Психологија на деструктивното
 Љупчо Печијарески
Дел од граѓаните на Македонија се' уште се во сферата на негативната слобода, каде што деструктивното доминира над креативното
Големата политичка аукција наречена избори е зад нас. Временски не траеше долго, сепак ја доживеавме како трауматична вечност. Во име на демократијата и политичкиот плурализам, низ маркетиншки невешто спакуваниот алтруизам, се лицитираше се' и сешто: страсти, лицемерство, медиокритетство, демагошка реторика, аматеризам, латентна еротичност, наивност, убави зборови, искреност, ветувања за побогато и подобро денес и утре, закани, заплашувања, арогантност... Ништо не остана свето! Дури и она што сосема е лично - интимно, на некој начин стана дел на поширокиот општествена јавност, влезе, сакале или не, во домовите на збунетите граѓани.
Кандидатите, како кој, со нескриена еуфоричност, на моменти до степен на екстаза, го покажуваа своето политичко умеење, лидерските капацитети, чувството за визија, карактерот или, со еден збор, сопствениот политички и духовен хабитус за истовремено да го покажат своето незнаење, збунетост, политичка некултура, исплашеност, агресивност... Во секој случај, поголем дел од нив, чест на исклучоците, ќе ги паметиме, како и досега, само по нивната голема желба, по секоја цена да се добијат изборите, да се биде победник, да се освои власта, без некоја поголема објективност при оценувањето на сопствените квалитети за извршување на една толку значајна функција како што е функцијата пратеник. Кај некои од нив тоа беше до таа мера доминантно што нивните медиумски настапи понекогаш преминуваа во часови по нарцисоидност, чија содржина најчесто беше исполнета со некоректен, а не ретко и неадекватен политички маркетинг, надополнет со лошо прикриен егзибиционизам. Во една крајно наелектризирана предизборна атмосфера, во која не се штедеа парите, но уште помалку луѓето, каде што домонираше макијавелистичката максима „целта ги избира (оправдува) средствата“, во голема мера, се изгуби основното чувство за фер-плеј. Сето тоа фокусираше, од една страна, со меѓусебни јавни навреди и омаловажувања, па и директни пресметки меѓу одделни политички партии, а од друга страна, со силен медиумски притисок врз свеста и совеста на народот што резултираше со поделеност на гласачкото тело до степен на антагонизам.
Пратеник (власт) - тоа сум јас - бе��е основно мото на предизборната кампања, независно од тоа колку изговорените аргументи го потврдуваа или го правеа смешно ова тврдење. Стариот австриски психоаналитичар, секако станува збор за таткото на психоанализата - Сигмунд Фројд, доколку живееше во ова наше време и на овие простори, со право можеше да ликува: се' е само его, лично или партиско, како сакате, но и во двата случаја единствено што постои и поради кое вреди се' друго да постои е само моето лично „јас“ и нашето партиско „ние“, поточно повторно „јас“, зарем тоа не е едно исто!? Другото и не е воопшто важно, важен е бројот на гласовите што ќе го потврдат моето и нашето партиско „јас“, а за граѓаните - гласачи и нивните услови за живеење, во некоја следна прилика, а можеби и во некој следен живот. „Јас“ и мојата партија, мојата партија и „јас“ најмногу знаеме, најмногу можеме, ние сме најдобри...
Народот многу виде, многу чу, а колку разбра и што разбра само тој си знае. Сепак, во голем процент излезе на изборите и го кажа својот збор. Го избра она вистинското или не, погоди или промаши во изборот останува отворено прашање. Одговорот ќе го даде времето. Коалицијата „За подобра Македонија“ ја оствари посакуваната победа на триумфален начин. ВМРО-ДПМНЕ доби нов мандат од граѓаните да ја води државата во еден од најкритичните моменти од нејзиното постоење. Секако, на победникот треба да му се честита, но, притоа, за да не заборавиме, за одговорните политичари товарот на победата е многу потежок од товарот на поразот.
И точно тука започнува вистинската приказна за овие избори, и тоа не толку околу честитањето, колку околу инцидентите, делбите и одговорноста. Имено, независно од тоа дали сме на страната на победниците или на поразените, дали сме Албанци, Македонци или припаѓаме на друга заедница, кај сите нас по овие избори останува горчливото чувство дека сме паднале не само на испитот по демократија, туку и на испитот по човечност. Арачиново, Чаир, Боговиње ... изборно насилство, загубен човечки живот, ранети, вооружени симпатизери на политички партии, огнени престрелки, залутани куршуми, крадење и полнење гласачки кутии, затворање изборни места ... Зарем тоа сме ние? Зарем тоа се нашите соседи и пријатели? Со колку ли омраза, отуѓеност и изгубено чувство за човечност треба да сме исполнети за да можеме така безусловно да ги исполнуваме фрустрирачко-фашизоидните барања на нашите налогодавци, да бидеме подготвени, без ни малку совест, да пукаме и да убиваме, само за да се освои власта.
Тука не станува збор само за отсуство на политичка култура, ами во прашање е нешто многу позастрашувачко: доминација на психологијата на деструктивното во самите нас. Анатомијата на таа деструктивност, на социјален план, своите корени ги има во погрешно доживеаната политичка еманципација. Демократијата кон која така ревносно стремиме не е „негативна слобода“ - слобода втемелена врз рушење, деструктивност, некрофилност, авторитарност и нарцисоидност, таа е „позитивна слобода“ -слобода којашто во себе вклучува партиципативна култура на живеење на автономни личности, самосвесни индивидуи кои не се лесно подложни на манипулации, личности кои поседуваат свест за сопствениот идентитет. Евидентно, еден дел од граѓаните на Република Македонија се' уште се во сферата на негативната слобода, каде што деструктивното доминира над креативното и афирмативното. Се' додека овие лица се користат во манипулативни цели, при што државата, преку институциите на системот, не успева да ги ресоцијализира и интегрира во општеството, покрај другото, ќе имаме и вакви избори. Несомнено, ваквата состојба не' оддалечува од НАТО и од Европската унија, но истовремено не' оддалечува и од самите себе, од можноста да живееме според општоприфатените цивилизациски стандарди.
Колкава е улогата на политичките партии и на нивните лидери во сето ова оставаме самите да проценат, според нивната совест. Секако, тоа не значи дека институциите на државата не треба да преземат најригорозни мерки кон секој оној кој го прекршил законот, истовремено повторувајќи ги изборите онаму каде што имаше нерегуларности. Тоа е нивна обврска и задача, но и начин да му покажеме на светот, како и на самите себе, дека сме подготвени да ги менуваме нештата, и тоа не само во правец на подобрување на демократските капацитети на нашето општество, туку и од аспект на подостоинствено индивидуално живеење на македонскиот граѓанин.
(Авторот е универзитетски професор) |
