Насловна

Мислења

Простено „Непроштено“

Ѓорѓи Спасов

Во Македонија за пет евра земен поткуп на патарините ве водат со лисици на рацете в затвор, а со политичка одлука на две партии се ослободени од одговорност лица што киднапирале, убивале и вршеле тортура

По усвојувањето на двата закона за употребата на знамињата на етничките заедници и за употребата на јазикот, во Собранието влезе и предлогот за автентично толкување на Законот за амнестија.

Според ова автентично „вмровско“ толкување, Хашкиот трибунал згрешил што ги вратил четирите случаи во Македонија и што побарал од македонското судство, а не директно од Собранието на Македонија, да ги реши. Затоа Собранието појаснува дека тие случаи не се веќе случаи и дека дури и ако биле направени злосторства што се казниви според меѓународното хуманитарно право, тоа не се злосторства, туку „активности“ на поединци во време на војна што се опфатени со Законот за амнестија.

Опозицијата бесполезно се обидуваше цел ден да објасни дека такви дела не можат да бидат опфатени со Закон за амнестија, дека за здравјето на нашето судство и на демократијата е добро да има судска завршница и вината да се индивидуализира. Имаме и закон за соработка со Хашкиот суд, кој не' обврзува да постапиме за тие случаи и дека оваа постапка на Собранието не ја дозволува Меѓународното хуманитарно право.

Но, од молчењето на ВМРО-ДПМНЕ и од дискутантите на Д��И, а и од појаснувањето на Амди Бајрам, стана јасно дека без такво автентично толкување на Законот нема да може ВМРО-ДПМНЕ да состави влада, а дека на ДУИ ова му е поважно од сите министерски места во Владата. Зошто?

Откако се вратени судските предмети познати како хашки случаи на натамошна постапка пред домашните судови, некои луѓе во ДУИ постојано се на штрек и веројатно под закана од судска одговорност. Малку е веројатно дека командантите на ОНА или самиот Али Ахмети можат да бидат директно одговорни за таквите дела, но и никој од нив не може да биде сигурен откако тие би влегле во македонските судови до каде може да стигне истрагата и кој се' би можел да биде притворен и осуден. Во ДУИ сосема сигурно не веруваат во политичката и етничка непристрасност на македонското судство. Тие се свесни дека во Македонија преку политичка инструментализација на судството во изминатиот период беа направени многу зулуми и многу неправди. Голем број и со нивна премолчана согласност.

ДУИ како учесник во власта го знае тоа и не му верува на Груевски дека во погоден момент нема да го инструменталзира судството и преку активирањето на овие случаи нема да биде некој од нивните активисти, парламентарци или министри уценуван од страна на ВМРО-ДПМНЕ. Оттука ДУИ пред да дозволи натаму да биде уценуван, решил самиот да го уцени Груевски и од него да побара, како услов за влегување во владата да го направи ова автентично толкување, со кое се ослободуваат од одговорност сите лица поврзани со делата познати како четирите хашки случаи.

Проширувањето на амнестијата ДУИ го користи како политички инструмент за евентуално спречување на политичка инструментализација на судството на штета на интересите на Албанците во Македонија.

Ова не е прв пат во поновата македонска историја некој вид амнестија да се користи како инструмент за одбрана од можна политичка инструментализација на судството. Претседателот Борис Трајковски, на пример, ја амнестираше Доста Димовска кога се поведе судска истрага во врска со прислушување политичари, новинари и дипломати од страна на полицијата. Неговото објаснување беше дека тој не верува оти во тој високополитизиран политички процес таа ќе добие фер третман од судовите во Македонија. Подоцна и Црвенковски како претседател на државата му даде амнестија на Зоран Заев со образложение дека има обврска да го заштити од политички инструментализираното судство на Груевски.

Оттука, можните стравувања на ДУИ од политизацијата на овие случаи во судството можеби не се без основа како и стравот дека покрај сите оспособувања и тренинзи на судиите и обвинителите во Македонија за справување со овие случаи, може да се случи да не добијат фер третман. Во ДУИ се' повеќе од свесни дека се' додека овие случаи не бидат тргнати од судовите, нивниот политички партнер во власта (во овој случај ВМРО-ДПМНЕ) може постојано да го држи раководството на ДУИ под закана од нивно активирање, па и апсење на некои лица поради нивната, да кажеме, командна одговорност во времето кога делата за кои станува збор биле направени.

Оттука не треба да се прашуваме кого спасуваа со ова автентично толкување ДУИ и ВМРО-ДПМНЕ. ДУИ, преку проширувањето на амнестијата и за овие дела се спасуваше себеси, а ВМРО ја спасуваше коалицијата со ДУИ, која му е неопходна за состав на нова влада. Кога ќе влезат во игра толку силни интереси, тогаш луѓето што стојат зад нив се подготвени да побиваат и математички аксиоми. Тогаш станува целосно бесмислено да им објаснуваш дека тоа не е според закон и дека кога виновниците за такви дела не се изведуваат пред суд. тогаш се праќа не само лоша порака во светот од Македонија, туку и до сите што искрено се надевале дека правдата ќе биде задоволена.

Али Ахмети како командант на ОНА да се согласеше сторителите на тие дела да бидат колку што е можно побрзо изведени пред суд и низ фер судење да ја добијат заслужената казна, ќе докажеше дека независно од тоа што такви дела се случиле за време на конфликтот од 2001 година, тој не го поддржува нехуманото однесување кон невините граѓани од македонска етничка припадност и дека 10 години по војната, нема да дозволи името на ОНА да биде извалкано со такви дела.

Вака, независно од мотивите на толкувачите на Законот за амнестија, останува фактот дека во Македонија, во која за пет евра земен поткуп на патарините ве водат со лисици на рацете в затвор, со политичка одлука на две партии се ослободени од одговорност лица, кои според сите наоди, направиле дела казниви според меѓународното хуманитирано право, како што се киднапирање, убиство, тортура врз цивилни лица.

Двете партии добија поддршка за таквата одлука експресно со писмо од Јохан Трачуловски, единствениот осуден Македонец од Судот за воени злосторства во Хаг. Тој во своето писмо испратено до здружението на неговите бранители, го велича Груевски до небо и го охрабрува да ги амнестира сторителите на такви дела за кои тој е осуден од меѓународниот суд во Хаг.

Реално гледано, во споредба со делата за кои се амнестирани Албанците во четирите хашки случаи со автентичното толкување на Законот за амнестија, Јохан Тарчуловски е повеќе од невин. Со тоа Македонија, по силното оспособување на нашето судство за справување со овие случаи, му држи лекција на судот во Хаг дека осудил лице, кое за такви дела не би било воопшто гонето од судовите во Македонија.

Но, веројатно, така не мислат и убиените цивили во селото Љуботен. А така не мислат ниту родните на исчезнатите и убиените од Непроштено, мотелот „Бриони“ и семејствата на малтретираните мавровски работници. Тие со право правдата ќе продолжат да ја бараат и со оспорување на оваа политичка одлука пред Уставниот суд и пред меѓународните судови за човекови права. За нив никогаш нема да биде прифатлива формулацијата на ДУИ и ВМРО ДПМНЕ во врска со овој потег дека тоа била желба на мнозинството во Македонија што им ја дало поддршката на последните избори. Но мнозинството во демократските земји не може со автентично толкување да ја укине волјата на малцинството ниту, пак, правата на кој било човек што му се гарантирани со Уставот. А тие имаат право да ја дознаат вистината и одговорните за смртта на нивните најблиски да ја добијат соодветната казна за тоа никогаш да не се повтори во Македонија. Тоа е единствениот начин за национално помирување и за градење на меѓуетничката доверба.

(Авторот е универзитетски професор)