Македонски состојби

Тесната кожа на Груевски

Манчо Митевски

Македонија не може да ги оствари стратегиските интереси со прекинување на преговорите за името

Мнозинството од македонските граѓани сакаат прекин на преговорите за името со Грција, 51 отсто, што е три проценти повеќе од оние што бараат да продолжат, 48 отсто, покажа анкетата на „Дневник“. Таквото мислење во мнозинство не го делат граѓаните од албанско потекло, 79 отсто се за преговори. Генерациски, исто така, јазот е голем, односно повеќе од половината од младите од 18 до 29 години се за продолжување, додека тие со над 65 години се за прекинување на преговорите - речиси 60 проценти. Според истата анкета, околу 60 отсто од анкетираните сметаат дека Македонија и без да го промени името може да стане членка на НАТО и на ЕУ! По анкетата, се појавија оцени дека ваквото расположение е правилно, бидејќи на сите им е преку глава од уцените на Грција, дека Груевски добро ја води политиката околу името и дека таквиот став му ги зацврстува позициите, односно неговиот рејтинг кај јавноста, од една страна, а од друга страна, дека вакви состојби и расположенија ја оддалечуваат земјата од стратегиските цели - влез во НАТО и во ЕУ.

Јас мислам обратно. Мислам дека добро е што се појави една ваква анкета во сегашниот момент за да има време некои работи да се коригираат до самитот на НАТО кон крајот на годината, бидејќи, очигледно, јуни и датум за преговори за ЕУ од шпанското претседателство е речиси невозможна опција во актуелниот контекст. Добро е што се виде расположението на граѓаните, поточно, што се виде дека власта со пари и со пропагандна машинерија може да креира јавно расположение и ставови кои не се одраз на разум, туку на емоции подгревани четири години од доаѓањето на власт на ВМРО-ДПМНЕ и на Никола Груевски. Добро е што 51 отсто од анкетираните, сепак, не се многу повеќе од 48 отсто, кои се против прекин на преговорите со Грција. Добро е што против прекин се младите, пред кои е животот и кои сосема правилно сфатиле дека иднината за нив е во заедничкиот европски дом, а не во замаглената балканска крчма. Добро е што поставени на јавна ветрометина, конечно, се разобличуваат две лажни тези: тезата дека во НАТО и во ЕУ може да се влезе без компромис за името и тезата од портокаловата програма дека ВМРО-ДПМНЕ и Груевски се за интеграција во НАТО и во ЕУ!?

Груевски од почетокот сурфа на бранот на популистички национализам. Но, бидејќи судбината на секој бран е кога-тогаш да се удри и да се распрсне од брегот, тоа ќе се случи и со бранот на Груевски. Затоа, колку и да изгледа дека на лидерот на власта пак му се редат картите, слично како по Букурешт, мислам дека не е така. Иако велат дека тој сега бил релаксиран како да му паднал голем камен од душата откако кажа како ќе гласал на евентуален референдум за името, сепак, тој е свесен дека му е тесна кожата и дека маневарскиот простор му е опасно намален.

Ако е точно, а точно е, дека за граѓаните на Македонија најважна стратегиска цел е влез под безбедносниот чадор на НАТО, интегрирање во ЕУ и постепено освојување на економско-културните стандарди на големото европско семејство, тогаш патот кон Брисел, од 2001, по Рамковниот договор, и од 2008, по Букурешкиот самит, води преку Охрид и Атина, го сакале ние тоа или не! Значи, остварување на постулатите на Охридскиот договор преточени во Уставот и развој на меѓунационалните односи и постигнување компромис со Атина за спорот околу името. Без тоа, како што постојано потенцираат ЕУ, НАТО, САД и сите други земји - пријатели, Македонија не ќе може да ги оствари своите стратегиски цели.

Тука лежи првата од двете големи добро фингирани илузии дека Македонија - и без добри меѓунационални односи и без компромис за името - може да биде примена во НАТО и во ЕУ. Втората е продолжение на првата, дека Македонија може да опстане и сама, без да биде во НАТО и во ЕУ! Затоа, на политичкиот фактор во земјава, особено на владејачката структура, кога донесуваат какви било одлуки, треба да им одѕвонува во главата неодамнешната процена на американскиот амбасадор Филип Рикер: „Прашањето (за името) мора да се реши, бидејќи доколку не се стори тоа, се поставува прашалник околу иднината на Македонија...“

Неодамна, премиерот ги изненади граѓаните на Македонија, а ги шокираше дипломатите со изјавата за референдумот за името и за тоа како тој ќе гласа како граѓанин. Судејќи според резултатите од анкетата на „Дневник“ и испитувањето на јавното мислење на „Павел Шатев“, таквиот негов став бил релативно добро примен и му го забавил падот на рејтингот. Но, во овој контекст поважно е прашањето - зошто граѓаните го гласаа Груевски: да размислува и да донесува одлуки како обичен граѓанин или како одговорен државник. Сепак, конечно, го дознавме неговиот став како граѓани, иако тој за такви работи треба да си зборува дома и во друштво со поблиски пријатели. За јавноста е битен неговиот став како премиер. Оваа анкета на прв поглед изгледа како целосно да ја оправдува неговата политика, но во основа ќе го стави Груевски на бришан простор доколку навистина мора да направи компромис. Тој е свесен дека ќе биде исклучително тешко тоа да им го објасни на оние од чија поддршка сега се храни. Како ли би изгледал тој момент на големо прекршување.

Во целиот овој контекст треба да се потенцира уште еден значаен елемент: дојден е моментот за поодговорно однесување, за јасни и прецизни ставови и на опозицијата, бидејќи состојбите стануваат толку сериозни што веќе не е дозволена досегашната комоција и гледање сеир.

Во програмата на ВМРО-ДПМНЕ се набележани пет стратегиски приоритети: економски раст, интеграција во НАТО и во ЕУ, борба против корупцијата и криминалот, добри меѓуетнички односи и инвестирање во образованието. За жал, ниту еден од овие приоритети не е остварен. Напротив, состојбите во тие сфери се влошени, царуваат - сиромаштијата, невработеноста, криминалот, несигурноста... Поради тоа, ако Груевски мора да оди на избори, тогаш единственото за кое што може да зборува е - заштитата на името - и ништо друго! По четиригодишната популистичко-националистичка обработка на мозоците на граѓаните на тема „името не го даваме“, власта моментно и само привидно добива. Но, во основа и сосема извесно губи, бидејќи Македонија не може да ги оствари стратегиските интереси на државата и на граѓаните со прекинување на преговорите, односно без компромис за името.

Големите државници се препознаваат според пливањето наспроти течението, а големите историски одлуки одлуки често се донесуваат и спротивно на моментното мнозинско расположение на граѓанството. Затоа, отпосле се славени. Политичарите-сурфери на бранови завршувале во плитките нечисти води и најчесто биле заборавани.