Мислења

Цивилната улога на НАТО

Исмет Рамадани

Неслучајно НАТО ја формира и ја развива цивилната компонента како своја организациона инфраструктура

Честопати кога се спомнува НАТО, провејува мислењето дека станува збор за воено-политичка организација со голем воен капацитет, арсенал на разурнувачко и софистицирано оружје, како и со изразит импакт во стратегии на политички развој кои промовираат демократски вредности. Тоа е една непобитна вистина, но дел од суштината и перцепцијата за доктрината на НАТО треба да се запознаваат и афирмираат и во цивилната димензија како значајна вредност. Земјите-членки на Северноатлантската алијанса, заедно со тие во Партнерство за мир, повеќето аспиранти за членство во НАТО, се договориле да подготват план за дејствување при природни катастрофи и несреќи предизвикани од земјотреси, поплави, пожари, фабрики што произведуваат токсични материи, а од поново време чести се и терористичките активности. Овие несреќи со катастрофални последици во широки размери полесно можат да се надминат со меѓусебна соработка, солидарност и координирано и ефикасно дејствување.



Северноатлантската алијанса од 1951 година, во своите почетоци на организирање, си презеде задача да подготви протективни мерки за катастрофи и несреќи што можат да му се случат на цивилното население. Светот, кој одвреме-навреме е подложен на природни и хуманитарни катастрофи, односно местата што се погодени имаат потреба од брзо интервенирање со транспорт и комуникација, медикаменти и болници, облека и храна, како и евакуација и сместување на цивилното население. Сите овие мерки и интервенции, добро планирани, координирани и организирани, како и ефикасно изведени, имаат витално значење за човештвото. Зато�� во 1998 година земјите-членки на НАТО, заедно со тие во Партнерство за мир, го формираа Координативниот центар одговорен за катастрофи, чија цел е размена на информации и координација на активности во давање соодветна асистенција. Овој центар со цивилна димензија во НАТО истовремено е во координација со Канцеларијата за координација на хуманитарни активности и УНХЦР во рамките на ООН. За појасно да се увериме во суштината на цивилната улога на НАТО, добро е да се потсетиме на некои интервенции во минатото:

- По крвавата војна во Босна и Херцеговина, која заврши во 1995 година, НАТО со мисијата наречена СФОР координираше активности и асистираше, заедно со хуманитарните организации и други невладини организации, за враќање на раселените и нивно сместување во нивните домови и привремено поставените кампови. НАТО со години водеше грижа трауматизираните цивили да се вратат во нормален живот по трагедијата од војната во БиХ.

- Во 1999 година, од армиско-полициските и парамилитарните групи за време на војната во Косово беа протерани стотици илјади цивили Албанци и други граѓани од своите огништа преку граница во Албанија и во Македонија. Обединетите нации прогласија хуманитарна катастрофа и геноцид врз цивилното население во Косово. НАТО, заедно со Македонија и Албанија, како земји во Партнерство за мир, и во координација со хуманитарните организации при ООН, брзо и ефикасно организираше сместување на цивилите во кампови, обезбедувајќи логистика со храна, вода, облека, медицинска помош и друга потребна помош. Откако заврши војната, со мисијата за Косово, наречена КФОР, со перфектно организирана асистенција, го обезбедуваше враќањето на Косовците во нивните огништа. Мисијата на НАТО даде голем придонес за сместување и рехабилитација на голем број цивили кои поминале низ голготата и трагедијата од војната во Косово.

- Во 1999 година, катастрофален земјотрес го зафати севернозападниот дел на Турција, со 15.000 загинати и над 40.000 ранети луѓе, над 5.700 урнати куќи и големи штети во инфраструктурата. На повик на владата на Турција веднаш одговорија членките на НАТО и земјите во Партнерство за мир, заедно со ООН. Интервенцијата беше благовремено и успешно изведена, благодарение на одличната координација на земјите-членки на НАТО и на нејзините партнери. По три месеци пак се случи земјотрес, а реакцијата беше соодветна и емергентна.

- Во март 2001 година, поплави зафатија над 200 локалитети на Украина, животот го загубија 9 лица, а беа евакуирани 13.000 цивили. Владата на Украина побара помош од НАТО, а Алијансата веднаш го активира Центарот за координација во случај на катастрофи со давање ефикасна интервенција. НАТО слично реагираше со емергентна асистенција на поплавите што ги зафатија и Молдавија, Романија и Унгарија. На неколку земји, како и на Република Македонија, НАТО им помогна и во справувањето со големите шумски пожари предизвикани од летните горештини.

- По терористичките напади на 11септември 2001 година во САД, соработката на НАТО со своите партнери за мир стана круцијална и иманентна за да се одговори соодветно и ефикасно на терористичките акции и последиците од хемиско, биолошко, радиолошко и нуклеарно оружје. НАТО работи интензивно со своите партнери на подготовка и развој на емергентни планови во случај на катастрофи и несреќи за цивилното население. На ваквите предизвици може да се одговори само со добро подготвена стратегија за координирани и емергентни интервенции.



Се потрудив, почитувани читатели, со неколку примери да доловам една друга димензија на Северноатлантската алијанса, за која помалку се пишува и се зборува, а тоа е нејзината цивилна улога. Понекогаш се стекнува впечаток, не сакајќи или намерно, помалку да се потенцира цивилната димензија на НАТО за да се претстави како воено-политичка организација која знае само да демонстрира сила. За вакво претставување на НАТО посебно се ангажираат тие што настојуваат да шират анти-НАТО расположение кај граѓаните. Но, колку и да се обиде некој, а такви има и кај нас, да ја претстави НАТО во негативна конотација, фактите зборуваат сосема друго. Денес живееме во свет со многу природни катастрофи и човечки трагедии на кои не можеме да им се спротивставиме без организирани, координирани, добро опремени и обучени структури. Затоа не случајно НАТО ја формира и ја развива цивилната компонента како организациона инфраструктура.

Кај нас, за среќа, со ангажирање на многу политички субјекти и невладини организации, а посебно на Евроатлантскиот совет, се сфати правилно и пошироко доктрината за НАТО и денес со над 90 отсто позитивно изјаснување на граѓаните имаме силен аргумент за мериторно членство во Алијансата. Едно вакво изјаснување силно и јасно го детерминира евроатлантскиот дискурс на државната политика во Република Македонија.

(Авторот е потпретседател на Евроатлантскиот совет на Македонија)