Охридскиот договор пример за надминување спорови

Гојко Ефтоски

ТЕТОВО - Дали мораше да дојде до воен конфликт во 2001? Што се постигна со потпишувањето на Охридскиот договор? Зошто некои политичари сметаат дека не е многу постигнато? Кои се патиштата за натамошен развој на Македонија? За овие и уште многу други прашања се дебатираше вчера, на дводневната меѓународната конференција „Охридскиот рамковен договор кон членство на Македонија во ЕУ и во НАТО“ што вчера почна на Универзитетот на Југоисточна Европа во Тетово. Овој форум продолжува денес на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје.

Пред присутните говореа Џејмс Пердју, Питер Фејт, Сорен Јенсен Петерсен, Али Ахмети, Бранко Црвенковски, Љупчо Георгиевски, неколкумина амбасадори. Од обраќањата може да се извлечат неколку констатации поврзани со десетгодишнината на Охридскиот рамковен договор, кој повеќемина го квалификуваа како мировен, а не како рамковен.

Претставниците на меѓународната заедница, особено олеснувачите, сметаат дека Охридскиот договор треба да добие поголем легитимитет како начин за надминување на вакви спорови во светот, а дека немањето решение за името на земјата и блокадата за прием во НАТО и во ЕУ значи и немоќ на Македонија да ги реши внатрешните проблеми. Потоа дека Охридскиот договор ја прави Македонија стабилен партнер за членство во евроатлантските структури што зависи од дијалогот и разбирањето меѓу политичарите во земјата.

Американскиот амбасадор Филип Рикер го смета Охридскиот договор за витален за државата, кој води кон интегративните процеси и дека САД ќе продолжи да го поддржува. Ференц Текеши како претставник на Унгарија, актуелен претседавач со ЕУ, оцени дека десетгодишната историја на Договорот содржи процеси што претставуваат кохезија и столб за мултиетничкото општество.

Сорен Јенсен Петерсен нагласи дека Охридскиот договор бил различен од Дејтонскиот, со напори за еднакви права на заедниците и интеграција наместо поделби на народите во регионот.

„ЕУ се соочува со предизвици за слободата во некои земји и за економски напредок. По 10 години со Охридскиот договор се обезбедува мир и сите да славиме успех“, рече Петерсен.

Џејмс Пердју се присети на жешкото лето и уште потешкото прашање: војна или мир. „Со Охридскиот договор се градеше мир. Ако не успееше тој процес, Македонија немаше да биде на ова место. САД не беше за употреба на сила, туку проблемите да се решат со мировни средства. Со моето доаѓање во јуни 2001 прва задача ми беше средба со политичките лидери за да се елиминираат последиците од насилства со кои државата ќе се уништеше. Охридскиот договор даде шанса на лидерите, кои треба да сторат се' Македонија да се интегрира во ЕУ и во НАТО“, нагласи Пердју во надеж дека наскоро таму ќе ја види нашата држава.

Љупчо Георгиевски како тогашен премиер рече дека Охридскиот договор бил потребен поради тоа што биле неминовни пакет реформи, особено во образованието, но и во другите области од јавниот живот.

„Дел од тие реформи веќе почнаа да се спроведуваат и затоа сметам дека воен конфликт не беше потребен. Сега се гледа дека најмалку 95 отсто од Охридскиот договор е спроведен, а во некои области и надминат, особено со воведувањето двојазичност во Скопје и со новата територијална поделба што не беа содржина на договорот“, потенцира Георгиевски. Тој не ги прифати оцените на некои политичари Албанци дека има потреба од проширување на Охридскиот договор за кој Георгиевски смета дека е затворена приказна.

Али Ахмети, кој сам се вброи во „другата страна“, побара да се зборува без емоции, а аналитичарите да бидат на вистинското место во процената што треба да се направи за иднината. „Охридскиот договор е компромис, а компромисите не значат задоволство за страните. Основно е што луѓето сакаат мир, а тој е обезбеден“, рече Ахмети.

Бранко Црвенковски најнапред праша дали во овој период од 10 години научивме нешто.

„Во 2001 година Македонија се соочи со најголем предизвик кога беа изострени две опции: воена разрешница или политички договор. Имаше идеја и за референдум во Македонија за Охридскиот договор. Потпишавме договор што го испочитувавме ненаметнато однадвор, но со помош на претставниците на меѓународната заедница“, истакна Црвенковски. Тој се задржа и на потребата од усогласување на сложените меѓуетнички потреби, побрзо решавање на спорот со Грција, свртување кон проекти за внатрешна интеграција и напори за евроинтегрирање.