Си велам

Умре ли Охридскиот договор?

Ерол Ризаов

Денес Рамковниот договор е позначаен за Македонците отколку за Албанците

Смртта на Арбен Џафери, еден од најмудрите и најзначајни современи политичари во Македонија, и осамениот Али Ахмети, кој со ослабен капацитет на белите дробови одвај ги изгаси 11 свеќи на роденденската торта на Охридскиот договор, како да испратија „последен поздрав“ до најзначајниот документ што го имаат потпишано Македонците и Албанците во поновата историја на Македонија. Од сите петмина домашни потписници Борис Трајковски, Арбен Џафери, Имер Имери, Љупчо Георгиевски и Бранко Црвенковски, живи и политички активни се само последните двајца.

Има силни струи во албанските и во македонските политички и интелектуални елити кои сметаат дека Рамковниот договор многу бргу историски е истрошен, или дека откако е инкорпориран во Уставот, веќе е непотребен. Радикалите на двете страни, се разбира, одат спротивставено многу подалеку, едните сметаат дека Охридскиот договор е капитулантски акт на срамен пораз и предавство на Македонија, а другите сосема обратно дека Албанците се' уште ни оддалеку не ги оствариле своите најзначајни демократски права. Охридскиот договор за нив е чиста козметика и предавство на албанските интереси. Двете екстремни позиции го погребуваат Договорот убедени дека нивната страна е оштетена и дека е неопходен нов договор соодветен на односите на силите.

Додека го упокојуваат Охридскиот договор и му организираат опело, на двете страни топло им препорачувам сега, по 11 години, без чад од барут и мирис на изгорено, без потресни сцени од погреби на млади луѓе, без јазик на омраза во медиумите, да се обидат со должна воздржаност да ги прочитаат трите странички од Договорот и со малку поголем напор да ги допрочитаат уште нецели десетина страни анексите на Рамковниот договор кои се сметаат за негов составен дел. Ако го направат тоа со студена глава и здраворазумски, веројатно ќе ги откријат крупните и исклучително значајни одредби за иднината на сите граѓани на Република Македонија. Слободен сум да тврдам дека само заслепени шовинисти и милитанти не можат да ги видат едноставните и историски факти кои се документирани сигурно не како Библија, но како најзначајна гаранција за територијалниот интегритет и неделивоста на Македонија. За некрофилите на сопствената татковина преправени во патриоти ги издвојувам следниве проидобивки од Охридскиот договор, кој е архивиран во Обединетите нации и со потписи на преставниците на ЕУ и на Америка, Франсоа Леотар и Џејмс Пердју. Овој историски документ потпишан од највисоките политички лидери на Албанците и на Македонците и гарантиран од ЕУ, Америка и ОН ги содржи следниве клучни одредби: прво, Рамковниот договор е документ што преставува „усогласена рамка за обезбедување на иднината на демократијата во Македонија и овозможување на развојот на поблиски и поинтегративни односи меѓу Република Македонија и евроатлантската заедница“. Со други зборови, без Рамковниот договор и негова примена, се вели збогум на демократијата, ЕУ и НАТО. Второ: „Овој Рамковен договор ќе го промовира мирниот и хармоничен развој на граѓанското општество, истовремено почитувајќи го етничкиот идентитет и интересите на сите македонски граѓани“, здравје поразбирлив, попрецизен и појасен екстрат за идниот општествен развој на Македонија

И сега одиме на неколку основни принципи за кои, уште на првата годишнина од Охридскиот договор кога на тоа парче хартија мнозинството во земјата гледаше како на срамна капитулација и предавство на татковината, напишав дека еден ден овој документ повеќе ќе им треба на Македонците отколку на Албанците. Таа констатација тогаш изгледаше прилично екстремно, дури и антимакедонски, што беше разбирливо, бидејќи уште беа свежи раните и гробовите од наметнатиот воен конфликт во Македонија. Не ги сакам ситуациите кога луѓето фалбаџиски се повикуваат на дополнителна памет, во стилот - за сето ова јас укажував, ама немаше кој да ме послуша. Такви мудреци сега има на претек, но ќе се обидам да ја изнесам фактографијата што ја пишував пред десет години зошто Рамковниот договор е значаен за сите граѓани, а особено за мнозинскиот народ - Македонците.

Еве само неколку обврзувачки цитати од Рамковниот договор исклучително значајни: „Целосно и ��езусловно се отфрла употреба на насилство за остварување политички цели. Само мирни политички решенија можат да ја загарантираат стабилната и демократска иднина на Македонија“.

Еве го следниот основен принцип според мене најзначаен: „Суверенитетот и територијалниот интегритет на Македонија и унитарниот карактер на државата се неповредливи и мора да се зачуваат. Не постојат територијални решенија за етнички прашања“. Овој дециден принцип е најзначајната домашна и меѓународна гаранција што ги прави нервозни погребувачите на Охридскиот рамковен договор. Во Македонија нема ниту еден сличен документ меѓународно признат, гарантиран и архивиран. Зад него покрај легитимните демократски избрани претставници на Албанците и на Македонците, и државниот врв претседателот на државата и премиерот, се јавуваат двете клучни политички и воени меѓународни сили - Америка и Европската Унија. Она што помалку се знае во Македонија е фактот што Охридскиот договор не им пречи само на домашните екстреми и милитанти, туку е трн во окото на целиот Балкански Полуостров, бидејќи по својата демократска поставеност е недостижен за сите балкански земји, а по некои компетентни согледувања и во повеќе европски земји. Компромитацијата на Охридскиот договор е цел и на повеќе разузнавачки служби. Досега на тој план со домашна поддршка имаат постиганото делумен успех.

Не е случајно што во сите обраќања до Македонија од страна на Америка и на ЕУ и од голем број други земји упорно се повторува да се почитува Охридскиот договор и да се имплементира целосно. Безброј пати е потенцирано од највисоките меѓународни кругови и центри на одлучување дека македонската влезница во НАТО и во ЕУ е Охридскиот договор.

Неговото непочитување, ригидниот став кон него за евтини дневнополитички поени е самоубиствен чин за иднината на Македонија. Затоа осаменоста на Али Ахмети во Музејот на современата уметност во Скопје без присуство на државниот врв, премиерот и претседателот и лидерите на опозицијата на 11-годишнината од Охридскиот договор е лош сигнал до поддржувачите на Македонија. Комеморативниот амбиент на прославата од годишнината на Охридскиот договор е тажна порака до сите граѓани.