Насловна

Мислења

Медиуми – 20 години на удолница

Ристо Поповски

Состојбата во медиумите континуирано се влошува, а особено последниве неколку години. Не може да се докаже спротивното и да се соберат сите полувистини на светот

Полувистината стана доминантен манир на политичката и на медиумската сцена во Македонија. Низа полувистини (лаги завиткани во магла) се користат во (агит)пропагандни цели и во текстот „Медиуми – 20 години истата состојба“ („Утрински“ -19.8.2011).

Повод за текстот е барањето на опозицијата Собранието да расправа за состојбата во медиумите, а пропагандната цел е да се релативизира дебата, а пред се', состојба на медиумите и новинарството во Македонија, која е катастрофална. Се прави обид да се докаже спротивното со „вешто“ користење полувистини.

Првата е претставувањето на авторот Тодор Пендаров како новинар. Со години тој е портпарол на претседателот на Собранието, задолжен за неговиот „имиџ“ и, меѓу другото, да пребројува дали и колку пати името на „шефот“ е објавено во медиумите. Или со негов речник – „бирократ“ во медиумите.

Неговата основната теза е дека за 20 години самостојност ништо не е сменето во насока на слободата на медиумите во Македонија, односно дека секогаш било вака, како што е сега. Како крунски доказ се наведува дека според фондацијата „Фридом хаус“, медиумите во Македонија не „мрднале“ од категоријата – делумно слободни. Притоа, не се наведува дека има ранг-листа, дека рејтингот на Македонија оди надолу и дека пред неа се искачија речиси сите држави во опкружувањето.

За да се дозамагли вистината, не се наведуваат оцените и ранг-листите на други, исто така, релевантни меѓународни новинарски и асоцијации за човековите права и слободи. Тие, речиси без исклучок, говорат за влошување на медиумските слободи, воопшто, во светот, а дека Македонија не е исклучок говори влошувањето на нејзиниот рејтинг. Авторот не ни помислува да наведе некоја од најновите оцени на ЕУ и на САД за неслободата на медиумите во Македонија.

Следната теза е менувањето на „партиските дресови“ на газдите на електронските медиуми, кои се и лидери на политички партии. Тоа било секогаш и е рак рана на медиумскиот простор во Македонија. Кога веќе се претставува како новинар, авторот наместо да ја осуди ваквата појава, тој се идентификува со излитеното гесло на секоја власт – така правевте и вие. Наместо да се менуваат, негативните тенденции се продлабочуваат, не само во сферата на медиумите.

Тоа се потврдува со „трагедијата на МРТВ“, оцена која натаму се наведува како пример и со која целосно се согласувам. Меѓутоа, наместо врз политичките елити, целата вина се префрлува врз директорките именувани од опозицијата. Како да немало и нема директори од редовите на партијата која е на власт, која не се ни обидела да ги смени работите. Се разбира, не се ни спомнува најновиот упад на власта со менувањето на УО на МРТВ.

„Фамозното писмо“ на шефот на ОБСЕ за медиуми е типичен пример како се фабрикуваат полувистини. Портпаролот со сите сили го брани „шефот“ на кого писмото му било упатено со задоцнување. Не ни помислува да ја спомне содржината на писмото во кое се изразува крајна загриженост поради влошување на состојбата на медиумите во Македонија.

Следната теза е дека пазарните законитости и јавноста се мерила и ја одредуваат положбата на медиумите, а тие два критерима со поврзуваат со категоријата „нормална држава“. Повеќе од јасно е дека во медиумската сфера во Македонија нема пазарни услови. Прашање е дали изминатите 20 години имало макар и траги од медиумски пазар. Ако и имало, тие, дефинитивно, се урнати последниве години откако актуелната власт за (само)рекламни спотови и кампањи троши десетици милиони евра во медиумите. Парите се насочуваат само во медиуми „блиски до власта“. Бидејќи, наместо пазар е воведена категоријата на лојалност, лесно се „купуваат“ осиромашените медиуми.

И на крај, ако пазарот не само на медиуми, туку, воопшто, е белег на нормална држава, каква држава е Македонија?

Авторот „професионално“ се обидува да одбегне да пишува за насилното затворање на три дневни весници и една телевизија од страна на власта, во чија администрација работи. Главен аргумент му е независност на судството за кое никој нема добар збор, ниту во Македонија ниту во светот. Ни збор за пресумпција на невиноста. Никој и не очекува солидарност со поранешните колеги што останале без работа.

Се' на се', јалов е обидот на портпаролот на претседателот на Собранието да покаже дека во медиумската сфера во Македонија ништо не е сменето и дека со години е исто. Тоа не може да се направи со полувистини, а јавноста на која се повикува, тоа подобро го знае од него. Доследен да ја изврши докрај портпаролската задача, тој прејудицира каков ќе биде епилогот на дебатата во Собранието. Таа нема да донесе никакво решение, за што е виновна, пак, опозицијата. Како некој да очекува мнозинството пратеници од владејачката коалиција да го смени ставот. Тие веќе го кажаа своето мислење за слободата на медиумите со експресното менување на Законот за Советот за радидифузија, со што и ова независно тело е ставено под контрола на власта.

Што е со слободата на медиумите, која овде, со низа полувистини, се обидува да се замагли? Во Македонија, за жал, може да се зборува само за неслобода, па и за тортура врз медиумите. На прсти од една рака можат да се избројат гласилата кои критички ги опсервираат состојбите во државава. Останатите медиуми и новинари се под финансиска и политичка контрола на власта или се исплашени од можноста грубо да бидат санкционирани.

Состојбата со слободата на медиумите во Македонија веќе две децении континуирано се влошува, а особено последниве неколку години. Не може да се докаже спротивното и да се соберат сите полувистини на светот. Коментрајќи ги состојбите со медиумите, со еден меѓународно признат експерт, на крајот од секоја година констатираме – никогаш не било полошо. До кога? Истото го велевме и лани.

(Авторот е новинар)