Си велам

Банкрот бенд

Ерол Ризаов

Како се вика ситуацијата кога државата не може да си ги плати долговите

Владиниот бенд свири банкрот блуз. Таа комеморативна симфонија многу тажно ечи кога подолго време касата е празна. Тоа е време кога државата уредно ги наплатува побарувањата од престрашените должници, а не може да си ги плати своите долгови. Тоа значи дека владата ги испружила многу повеќе нозете отколку што може да покрие чергичето. Нешто слично како кога ви доаѓаат сметките дома, а немате никакви примања. До неодамна одредени дупки се покриваа со задолжувања во странските и домашни банки, со молкот и стравот на компаниите и нивните менаџери што склучиле работа со Валдата. Меѓутоа чешмите за задолжување станаа се помалку издашни, а некои и пресушија . Дојде време на тешка беспарица и големи лаги.

Ептен се натрупаа неплатените сметки од вознесот со потрагата по пославно минато. Тоа раскошно барокно неимарство е секогаш скапа работа, дури и за богати царства и империи. Компаниите што ги градеа големите зданија по нарачка на Владата сега отпуштаат работници и земаат кредити да поделат плата. Нивните пак помали партнери ставаат катанец на врата. Државните фондови не ги исполнуваат на време своите обврски. Особено е ризичен фактор Фондот за здравство каде обврските кон болните и трудниците доцнат со месеци. Јавните државни компании одамна не исплаќаат ни денар од преземените обврски, освен ако немаш пусулче од фиљан место . Колку должи државата на тие што одработиле уредно за неа во Македонија е најголема државна тајна. Тука не помага никакво истражување. Во недостиг на официлална бројка од меродавен извор се спомнуваат најразлични бројки од стотици милиони евра до милијарди. Па како тогаш се вика ваквата ситуација кога државата не може да ги сервисира своите долгови и кога крие како змија нозе колку должи. Тоа се вика банкрот. Фалименто. Добро, може да има и други имиња како доцнење, тешкотии, неликвидност, дрн дрн јариња, ама се се сведува на крајот на исто. Државата бара финансиска дисциплина за сите учесници во финасиските текови, освен за себе. Тоа е тежок фаул за економските реформи. Црвен картон. Секаде во светот е добро да ти е партнер државата. Тоа се сигурни пари. Може малку да биде бавна администрацијата при исплата, но сигурно е сигурно. Во Македонија стана мошне опасно да работиш по нарачка на Владата. А уште поопасно да одбиеш работа со Владата. Во двата случаја можеш да банкротираш, само што ако бадијала работиш можеш да умираш на рати.

Има и други знаци кои кажуваат дека Македонија влегува во сериозна економска криза. Не е тоа само големата должничка криза и празната државна каса. Покрај мегаломанските објекти и нови буџетски потрошувачи многу пари од државните чешми се одлеаја во анонимни сомнителни компании со понеколку вработени во разни агенции, во коруптивни медиумски кампањи, за постојана шест годишна предизборна агитација за редовни и вонредни избори. И драматичниот пад на индустриското производсво чија графика во последната година изгледа како скијачка стаза на Попова Шапка многу кажува на кое дереџе се наоѓаме.. Она што во моментот се исчекува со најголема загриженост е податокот дали е запрен падот на бруто домашниот производ по изминатите шест месеци. По првите три месеци Македонија по долги години забележа пад од минус - 1.4 проценти. Ако и по шест месеци е негативна стапката на падот на БДП тогаш тоа е веќе сигурен аларм дека Македонија е влезена во рецес��ја. За жал, и овој податок кога ке биде готов, бидејќи не може да биде државна тајна, ке се соопшти по неколку месеци, во момент кога погледите на јавноста ке бидат свртени на друга страна. А, зошто пак толку би се секирале за некакво БДП, дали растело, или паѓало. Нашиот премиер и министри ни ветуваа раст од 4.5 проценти, па потоа откако сите видоа дека таа работа не бива, како на акшам пазар спуштија на 2.5, па мудро рекоа во ваква голема светска криза добар е секој позитивен резултат. На крајот кога треснавме од земја не утешија со тоа дека насекаде паѓал бруто домашниот прозвод повеќе отколку кај нас. Се откри бргу лагата. Егзактни и официјални подтоци кажуваат дека во целиот регион падот во Макеонија е најголем. По тоа обелоденување на вистината премиерот и валадата мудро молчат.

Ако е добро и сигурно да ти должи државата како сегде во нормалниот свет, можеби банките со интерес и ке ги преземат долговите на владата кон компаниите со цврсти гаранции и одреден бенефит. Се разбира, тоа како идеја и може да помине ама само таму каде што има сигурност дека должникот ке го врати долгот во одреден период. Вака предлогот за покривање на јавниот долг банките го дочекаа многу студено, а и компаниите не се многу одушевени од условите кои се наслушнуваат. Владата уште молчи иако е веројатно дека би прифатила таква зделка ако не се откријат во јавноста вкупните долгови што ги направила во реализација на својата политика и партиски програми.

Додека економските експерти полемизираат и укажуваат на последиците од рецесијата, или од кризата, во зависност од дијагнозата, за падот на индустриското производство и на БДП, за големината на јавниот долг, за влијанието на светската економска криза и за штетата што ја нанеле сите претходни власти, во секојдневниот живот на граѓаните се случува една сосема поинаква драма, која нема врска со тркалезните маси, меѓупартсики дебати, препукувања и надмудрувања. Македонија тоне во темен вилает. Сиромшатија, беда, безработица и беспеспективност ја прави нашата земја безнадежија. Ако не верувате можете лесно да проверите. Ако имате можност качете се на еден автобус во било која насока во Македонија. Сакате појдете до Делчево, Берово, или до Кочани, или тргнете накај Прилеп и Крушево, можте да одите и на југ накај Боданци и Валандово, појдете, сами гледајте и разговарајте лично малку со луѓето. Не ви требаат ни митинзи, ниту идилични ТВ репортажи. Уверете се на самото место, никој да не ве лаже. Последиците од големиот напредок се трагични. Најценети и најхрабри се пензионерите кои издржуваат со бедна пензија цели смејства. Работат со редовна плата само полицијаците и неколку општинари, наставниците, амбулантите и судот. Се друго дреме во тешка летаргија како во „Сто години самотија“. Се разбира, ова слика што ја гледам јас не е единствена. Таа може да биде и поинаква ако имате розеви наочари и партиска книшка. Сепак, вистинската слика за квалитетот на живеење во Македонија го има најмеродавниот извештај на светот, оној на ОН. Таму сме последни во Европа.