ЕДИТОРИЈАЛ

Газење по институциите

Гордана Дувњак

Една млада држава како Косово деновиве ни одржа вистинска лекција по демократија. И покрај тоа што од нејзиното осамостојување минаа едвај две години и се' уште се соочува со многу проблеми, сепак, на најдобар можен начин покажа како треба да се почитуваат институциите. Зашто, кога се гради куќа, важно е како ќе се постават темелите. Градбата да биде стабилна, а покривот безбеден.

Претседателот на косовската држава, Фатмир Сејдиу, сигурно не бил среќен поради чинот на демисија на која морал да се согласи, но поднесе оставка. Косовскиот Уставен суд оцени дека таткото на нацијата го прекршил Уставот, бидејќи истовремено ги извршувал функциите претседател на државата и лидер на политичка партија (Демократскиот сојуз на Косово). Тоа што ваквата храбра одлука беше плод на долг процес на консултации меѓу претставниците на пет влијателни западни земји (В. Британија, Германија, Франција, Италија и САД), политичкиот врв на оваа земја, како и меѓународниот цивилен претставник Питер Фејт, не го намалува значењето на овој чин. Упатена е силна порака дека иако оваа мала земја се' уште е далеку од функционална држава, цврсто се определила за почитување на Уставот и на законите. И не случајно косовскиот претседател пред своето формално заминување од функцијата рече: „Работев да ја исполнам волјата на народот и се залагав за изградба на институциите. И денеска со овој чин покажувам дека сум им приврзан на институциите“.

Како стојат кај нас работите?

За жал, многу лошо. И покрај тоа што некому може да му се чинат неумесни споредбите, сепак, факт е дека назадуваме на планoт на демократијата и се враќаме неколку чекори назад. Во Македонија со години се обезвреднуваат институциите со внесување на политиката на голема врата. Се девалвираат судството и законодавниот дом, се демотивираат регуларните тела, се отвораат нови институции, но само на број. Европа тоа го бара од нас или, пак, затоа што треба да се пофалиме дека ги имаме во нашиот правен поредок. Но, не за да ја развиваме правната држава и да ги градиме нејзините капацитети, туку да служат како парламентарен декор. Украсен фикус во собата на дневната политика.

Системот е едноставен. Уништи ја независноста на една институција, доведи ги во прашање нејзиниот кредибилитет и легитимитет. И, на крај, задади го последниот удар со инфилтрирање партиски послушници и ставање на институцијата под целосна контрола.

Во дводецениското постоење на македонската парламентарна демократија можат да се најдат најразлични „бисери“ на оваа тема. Но, она што сега го прави премиерот Никола Груевски кон Уставен суд ги надминува сите граници. Не само уставната поставеност во поделбата на власта, туку и рамките на политичката култура и добриот вкус. Претседателот на Уставен суд, Трендафил Ивановски, е само врв на ледениот брег, кој власта решила да го топи, правејќи од него во исто време и херој и жртва. Зашто ретко кој може да поверува во приказната дека молчаливиот правник од Струмица е случајно избран за колатерална штета во процесот на лустрација. Зашто, хајката кон највисоката судска институција за оцена на уставноста и на законитоста е одамна почната.

Со таа разлика што порано ја водеа политички сателити и партиски функционери од пониските ешалони на власта. А, сега тоа на груб начин го прави лично премиерот. Груевски со месеци го обвинува Уставен суд дека е главен кочничар на реформите, ставајќи го високо на листата на „домашни непријатели“, кои работат на уривање на неговата програма, но и рејтинг.

И не случајно евродипломатот Ерван Фуере уште еднаш ја повика власта да престане со вербалната битка со Судот, бидејќи тоа лошо говори за имиџот на државата. На опасноста од девалвирање на институциите предупредија и експертите. Зашто, во возењето на владиниот булдожер без правила се гази не само по човечки судбини, туку и по правната држава и по демократијата.