Реплики

Новинарски приказни

Соња Крамарска

Ниту една новинарска организација во Франција и во Велика Британија не се огласи по повод насилните мерки против неделниците „Клосер“ и "Дејли стар"

Со внимание го одгледав случувањето со британската кралска снаа Кејт Мидлтон и нејзините топлес фотографии. Имајќи ги во предвид овдешните случувања на полето на журнализмот, многу ме интересираше како ќе заврши оваа политичко новинарска афера. За жал, епилогот беше токму како што предвидов. По сите закани дека ќе го тужи францускиот неделник „Клозер“ ( кој патем е во сопственост на „неморалниот“ Берлускони), кралската палата во Лондон формално се повлече од битката и местото им го препушти на Вилијам и неговата сопруга Кејт. Тие тужеа, и баш како овде со лекарскиот штрајк, и таму судот се состана во рекордно кратко време и донесе одлука: На „Клозер“ му се забранува секакво натамошно објавување на разголените фотографии на Кејт! И не само тоа, туку по таа одлука следеше нов шокантен чекор. Француската полиција упадна и изврши претрес во просториите на „Клозер“, за да ги заплени евентуалните фотографии ако останале во компјутерите на репортерите.

Во меѓувреме, и на северот во Велика Британија, Ирска, се случуваше вистинска драма. Експресно е суспендиран главниот уредник на неделниког „Дејли Стар“ затоа што ги презел и објавил фотографиите од „Клозер“, а сопственикот на списанието излезе со изјава во јавноста дека објавувањето на фотографиите на голата Кејт е груб дисциплински прекршок и дека освен што ќе го смени уредникот, размислува и да го затвори весникот.

Простата новинарска логика, пак, вели дека сопругата на британскиот престолонаследник направила непромислена грешка шетајќи се гола на тераса која била чиста мета за фоторепортерите и дека такви фотографии од личност со таков висок профил се богат „улов“ за секој медиум. Тоа ќе ви го каже секој новинар, и од тоа се раководел и италијанскиот неделник кога тргнал во лов по ексклузивните фотографии од сопругата на Вилијам.

Но изгледа, не одело тоа така во земјите кои ние овде ги сметаме за демократски примери. Или тоа, или пак нам жителите на европската провинција, ни' недостасуваат уште „демократски“ лекции за однесувањата во триаголникот политика – судство - медиуми.

Во овој инспиративен (за размислување) епилог, зачудуваат уште неколку работи: Франција и Велика Британија се во меѓусебно ривалство во сите сфери, но кога дојде до сликите на Кејт, тие дејствуваа како едно. Со заеднички сили се бранат од новинарите „натрапници“. Иако, на пример, судиите не беа повикани да судат кога париските весници објавија фотографии од сестрата на Кејт и нејзиниот пријател кој додека се возеа во кола низ францускиот главен град впери пиштол во репортерите кои ги следеа. Но, француското новинарство и држава очигледно се' уште страдаат од вина поради околностите под кои загина принцезата Дајана. Тоа може да се наведе како една од причините за сегашната брза реакција против „Клозер“. Не само брза, туку брутална и крајно недемократска, судејќи според нашите овдешни критериуми.

Туку, види и едно друго чудо. Ниту една новинарска организација (а ги има многу во Франција и Британија) не се огласи по повод насилните мерки на француските органи против весникот, ниту пак општествата поведоа дебата за тоа. Иако е сосема јасно дека се работи за нарушување на уставно гарантираната слобода на говор. Немаше изјави за нарушена работа на медиумите, упад во медимскиот простор, не се одржаа драматични прес-конференции, не се фрлаа пароли за загрозена демократија и човекови слободи. Како сите да се помирија и да ја прифатија грубата одлука за полициско-судска обработка на францускиот магазин и експресното сменување на уредникот на ирскиот магазин.

Сево ова кажува, драги колеги и поддржувачи на нашата возбудлива професија, дека не само овде, туку и во земјите кои ние сакаме да ги даваме за пример за високи демократски дострели, журнализмот патува по осамена патека во општеството и дека на крајот на денот, откако нашите читатели и гледачи ќе ги изгустираат сочните написи за овој или за оној – ние немаме пријатели. Освен што сме си пријатели самите на себе. А понекогаш, како што е случајот овде во Македонија, и непријатели на самите себе.

Се разбира дека фотографиите на голата Кејт Мидлтон го обиколија светот, независно од акцијата на Кралската палата за нивно запирање. Американските и италијанските медиуми со посебна страст се нафрлија врз овој новинарски деликатес, како своевидна одмазда кон британскиот лажен конзервативизам, цинизам и исмевање на аферите на Берлускони, и дискретното нагласување во британските медиуми на неморалот кој владее во американското општество.

Некој ќе рече дека со оваа споредба даваме алиби на случувањата во нашата земја, но невозможно е да не се прават такви паралели во ситуација кога македонското општество води жестока дебата околу новинарските права и слободи, за кои сите со право сметаме дека се загрозени. А од друга страна, низ такви примери како што е односот на Лондон и Париз врз новинарската професија, сфаќаме и колкава е нашата одговорност и колкав обем на знаење и вештина се потребни за „да се избалансираат центрите на политичката моќ“ како што рече во неговото инаугуративно интервју новиот претседател на бордот на Њујорк Тајмс, Марк Томпсон. Колку само вештина (а и среќа) е потребна за да се преживее како поединец и како весник или телевизија.

Оттука,битката меѓу новинарството и политиката односно центрите на моќ, не се води само овде во Македонија, туку безмалку се води во цел свет. Додека постојат медиуми што известуваат за некого или за нешто, ќе има и интереси и желба тие да бидат ставени под контрола на владите, на бизнисмените, на црквите, на невладините организации. Тоа е битка што се води со сите средства што стојат на располагање и во неа „гинат“ политичари, бизнисмени но и новинари.

Гледајќи го епилогот со топлес фотографиите на кралската снаа, не може а да не се навратиме на декриминализацијата на клеветата и зошто нам новиот закон ни' изгледа строг и ограничувачки (и таков е), а на европските официјални лица кои помагаат во неговото донесување им е прифатлив. Сега е појасно зошто еврокомесарот Штефан Филе го поздрави овој закон. Политиката, преку него, всушност извојува важна битка против новинарството. Не само овде, туку со помош на такви закони такви битки добива секаде, како што покажаа последните случувања во Лондон и Париз кои несомнено се базирани врз законска регулатива.