Мислења

Жив го изедоа Заев

Ѓорѓи Спасов

Заев на партиски собир рекол дека кога неговата партија ќе дојде на власт, ќе прави нешто што го прави партијата на Груевски од првиот ден на власт

Постои приказна за еден пилот на кого му се расипал авионот над џунглите во Јужна Америка. Тој по паѓањето се разбудил меѓу жителите на некое диво племе. Целиот преплашен, прво што прашал било: Да не сте вие канибалисти? А, неее - му одговориле тие. Имаше само еден таков меѓу нас и пред некој ден го изедовме.

Ете, на ова ми личи јавната полемика со Зоран Заев. Се појави еден таков меѓу нас и ние го изедовме. Несреќната изјава на популарниот градоначалник на Струмица за „јадењето живи луѓе“, деновиве се нуди како клучен доказ дека СДСМ има тајни планови да ја партизира државната администрација и да востанови целосно партиска држава во случај да ја освои власта. Таквата голема опасност е забележана, пред се', од партијата на власт во Македонија и од подолго време заспаните синдикати.

А, Заев, всушност, на партиски собир рекол дека кога неговата партија ќе дојде на власт, ќе прави нешто што го прави партијата на Груевски систематски од првиот ден на освојувањето на власта. Тоа нешто (всушност, партиските вработувања), многумина во Македонија го сфатија како тајна на успехот на партиите и затоа тие се обидуваат меѓу себе да се имитираат. Но, прашање е дали е токму така? И дали овој „канибализам“ на партиите не води директно во насока на губење на власта на следните избори? Зошто?

Познато е дека меѓу членството на сите партии има голем број невработени или лица со невработени сопруги, деца, внуци и пријатели. Сите тие во едно општество, каква што е Македонија, во кое партиите имаат голема политичка моќ во свои раце, стануваат нивни членови - со цел полесно да го решат овој проблем. Кога некој ќе се вработи во Македонија, прво се гледа колку во тоа му помогнала неговата партиска припадност, а ако не е член на некоја партија, тогаш во какви роднински односи е со некој од членовите на партијата.

Меѓу членовите на СДСМ, на пример, постои силно уверување дека ВМРО-ДПМНЕ „води сметка за своите членови и активисти“. На секој состанок во секое село ќе ви наведат колку од младите активисти на ВМРО-ДПМНЕ се вработиле, дека таа партија има воспоставено целосна контрола и хиерархиски е построена - од чистачка до министер и дека нема никаква шанса во нивно време да се вработи некој од СДСМ или партиски неопределен, да добие некој бизнис, тендер или слично. Ваквата „грижа“ за членството што ја прави ВМРО-ДПМНЕ, веројатно и ДИУ кога е на власт (без јавно да кажуваат дека ќе јадат живи луѓе), се наведува како главен адут за успехот на тие партии, за привлекување нови членови, за зачувување на верноста од веќе вработените и за јакнење на солидарноста внатре во партиските структури.

Голем број млади и невработени од СДСМ јавно зборуваат дека тие можат да издржат без работа за време на ВМРО-ДПМНЕ, но не се сигурни и дали со евентуалната победа на СДСМ ќе бидат зголемени нивните шанси за работа во однос дури и на понекомпетентите од нив. Тие ги обвинуваат раководствата на СДСМ за користење на функциите што ги добиваат од партијата само за своја цел и за целосно занемарување на интересот на оние што помогнале со својот активизам партијата да дојде на власт. Е, токму затоа, веројатно, Зоран ��аев сакал да каже дека отсега натаму нема да биде така. Тој сакал да каже дека по евентуална победа на изборите, раководството на СДСМ овој пат ќе ги познава своите членови и симпатизери и ќе се грижи за нив на начин како што го прави тоа ВМРО-ДПМНЕ.

Но, токму тоа го создава проблемот. Во земја во која се регистрирани над 250 илјади невработени (потенцијални гласачи), со вработување по партиски клуч дури и на 10.000 лица создавате револт кај сите други што ќе ја гледаат шансата во опозициската партија и за неа ќе гласаат на следните избори. Ако тоа го правите во услови кога нема реален развој на земјата, тогаш нови партиски вработувања се можни само со проширување на администрацијата и вие реално вршите партизирање на државата и го засегнувате нејзиниот економски и демократски развој. Така, она што навидум изгледа како тајна на успехот на партиите на изборите се претвора во сигурен модел за губење на изборите и за влошување на состојбата во земјата. За жал, партиските вработувања во долг рок не ќе можат да бидат избегнати. Во секоја држава има определен број места што се пополнуваат со луѓе од партијата што победува. Во секоја земја се наградува партискиот активизам, а државите се разликуваат само по бројот на местата во државниот апарат што ги пополнуваат партиите. Во недемократските држави бројот на местата во државниот апарат е поголем. Државите во кои партиите целосно се селат во државниот апарат се нарекуваат уште и партиски држави. А тие што своите партиски кадри ги инсталираат и во судството, полицијата и на сите нивоа на одлучување, инклинираат кон тоталитарни држави.

Смислата на промените по паѓањето на комунизмот во Македонија се состоеше во тоа да постојат повеќе партии што ќе се менуваат на власт и што ќе оспособуваат кадри за вршење на власта, но и воведување таков систем во кој освен определен број политички функции во државата, сите други места ќе се пополнуваат според системот на достапност за најспособните. Затоа се правеа реформи за независно судство, професионална полиција, непартиска, стручно оспособена државна администрација, која ќе биде сервис на граѓаните и која ќе ја обезбедува стабилноста на системот додека се менуваат партиите на власт. Нешто од тоа и се постигна. Приватниот сектор не го интересира партиската припадност, туку способноста. А и во јавниот секој што има некоја одговорност гледа околу себе да собере способни луѓе што можат да му помогнат. Гледано во целина, покрај низа реформи, Македонија останува длабоко во доменот на партиска држава. Полесно се доаѓаше до работа без партиска книшка во комунизмот, одошто денес. Тоа е застрашувачкото.

А без промени на тој план, нема демократија ни развој. Ќе се менуваат партии на власт, но нема да се смени моделот на владеење. А токму за тоа се работи. Како што рекол Мао Це Тунг - Не е важно дали мачката е црна или бела. Важно е дали знае да лови глувци. А кај нас глувците оро играат.

(Авторот е универзитетски професор)