Интервју

Ароганцијата на Владата ја кочи Македонија

Евроамбасадорот Ерван Фуере

Влегуваме во 2011 со доза несигурност каде оди земјата. Оваа власт, која понекогаш не сака да биде потсетувана на нејзините обврски

Тамара Грнчароска

Бевте амбасадор и во Словенија и во Македонија, две земји што произлегоа од еден ист систем. Од Словенија си заминавте со пофалби, од земјава одите напаѓан. Би ја споредиле ли Вашата работа таму и тука?

Политичкaта ситуација во Словенија беше помалку комплексна и имаше поголем дух на консензус. Словенците разбраа дека за да ја постигнат целта - влез во ЕУ, најдобар начин да го направат тоа беше да работат врз основа на консензус меѓу сите партии. Тоа покажа и многу голем степен на политички дијалог меѓу партиите и лидерите. За жал, тука работите се речиси спротивни. Дијалогот, ако воопшто постои, е многу, многу лимитиран. Многу е разочарувачки да се забележи дека политичките лидери годинава речиси и да не се сретнаа и дека едвај разговараат меѓу себе.

Што се однесува до критиките, морам да кажам дека кога разговарам со луѓето од различни заедници, сите тие се екстремно позитивни во однос на ЕУ. Критиките што ги имаше досега доаѓаат од одредена група, од еден политички круг, и доколку тие ги погледнат активностите и изјавите што ги правиме во изминативе години, ќе видат еден конзистентен пристап од наша страна. Јас го правам тоа во име на ЕУ, а не во мое име.



Имате ли објаснување за тоа што добивате истовремено од македонските политичари пофалби како најголем пријател на земјава, но и напади за својата работа?

Се чувствувам слично како Јоргос Шацимаркакис, како Зоран Талер, кои добија критики од оваа власт, која понекогаш не сака да биде потсетувана на нејзините обврски. Ние и' укажуваме за да и' помогнеме и подобро е место да го убива гласникот, да слуша. Тоа е проблемот, таа не ги слуша своите пријатели. Сум го кажал ова многу пати досега: вистинските пријатели се оние што ви ја кажуваат вистината, а ние токму тоа се обидуваме да го направиме. Се надевам дека Владата на крај ќе сфати дека критиките се за да и' помогнат, да ја охрабрат и дека не треба да зазема таков арогантен став оти треба да биде поподготвена да слуша и да прифати поскромен пристап.



Му простивте ли на Влатко Ѓорчев за навредите што Ви ги упати?

Подготвен сум да простам секому, но верувам дека ако некој навреди некого и покаже многу нехристијанско однесување, таа личност треба да ја согледа навредата што ја прави и треба да се извини. Невообичаено е член на партија која промовира христијански принципи да настапува во таков нехристијански манир. И премиерот во едно интервју вели дека нема да толерира непринципиелно, лично однесување, а ова однесување беше токму такво. Многу е разочарувачко тоа што ниту еден член од Владата не се дистанцираше јавно од она што го кажа Ѓорчев. Но, на нив е да одлучат.



Дали односот на власта спрема Вас го покажува и односот на власта спрема ЕУ или се работи за нешто лично?

Впечатокот што го добиваме некогаш е дека тие забораваат дека јас ја претставувам ЕУ, а не себе си. Многу од амбасадорите ја потсетуваат Владата, исто и комесарот Штефан Филе, дека јас сум тука во име на ЕУ и тоа не е начин како се третира еден дипломат. Тоа го отсликува и фактот дека политиката тука, особено со оваа владејачка партија, е многу персонализирана. Не ми пречи ако луѓето ве критикуваат поради политиката на ЕУ, ако велат дека таа е многу строга во критериумите и слично, но ова се лични навреди и тие покажуваат политика која е на улично ниво и која не е во полза на имиџот на земјава.



Таквата реторика се засили последниве месеци. Зошто се случува тоа?

Тешко е да се каже. Се надевам дека тоа не ја рефлектира промената на односот спрема ЕУ. Понекогаш луѓето од Владата, кои не' критикуваат, ја забораваат големата инвестиција што ја носиме во земјава – годишно околу 100 милиони евра директна финансиска помош. Тоа е огромна инвестиција со пари од европските граѓани за да се помогнат и поддржат реформите.



Поминавте пет години во Ма��едонија. Каде беше земјата тогаш и каде е сега на патот кон ЕУ?

Кога дојдов тука, беше период на многу позитивна атмосфера. Пет дена откако пристигнав, го презентирав мислењето на ЕК за апликацијата за зачленување во Унијата, која беше направена во 2004 година, а кое беше во полза на Македонија. Беше признаен големиот напор направен од Владата да се одговори на сите предизвици што произлегоа од Охридскиот договор и да се продолжи со исполнување на обврските за евроинтегрирање. Имавме чуство дека преговорите ќе почнат следната година или најдоцна во 2007 година. Но, работите се сменија по изборите во 2006 година, се смени атмосферата, почнаа тешкотиите.

По изборите, поминавме многу недели на терен да го убедиме ДУИ да не го бојкотира Собранието и да го прифати предизвикот да биде опозиција, како дел од еден демократски процес. Потрошивме многу време и да го убедиме премиерот да се сретне со сите политички лидери и дека така ќе биде полесно за сите партии да ја прифатат одлуката која тој ќе ја донесе за составот на коалицијата. Беа потребни три месеци тој да прифати да се сретне со лидерот на ДУИ. Се создаде клима на голема тензија. Ние многу работевме на терен и поради тоа, но и поради одлуката на Владата, ДУИ не го бојкотираше Собранието. Имавме проблеми и во 2007 година, но сега барем политичките лидери кога се среќаваат, се среќаваат без присуство на меѓународната заедница, но тажно е што не го прават тоа доволно. Тоа не покажува функционален политички дијалог и не покажува дух на консензус кој може да направи многу промени за земјата.

Жал ми е за граѓаните кои имаат иста приказна секоја вечер на телевизиите – владејачката партија ја навредува главната опозициска партија, а опозициската партија ја навредува владејачката. Тоа е некаков глупав пинг-понг кој е залудно трошење време и енергија и нешто за што граѓаните не ги избрале своите политички лидери.



Јавност�� го смета проблемот со името за единствена пречка за добивање датум за преговори. Дали е тоа така?

Кога ЕК ја даде препораката за почеток на преговорите минатата година, таа истовремено го потсети овдешното раководство дека Советот, колку тоа да не е фер, но е реалност, одлучува за проширувањето со консензус. Тоа значи дека е витално да го решите спорот со името и сега е време да се направи тоа. Нема сомневање дека истиот момент кога ќе се реши тоа, пречката ќе биде тргната и земјата ќе влезе во пристапниот процес.

Но, атмосферата што се создаде тука прави разрешницата да биде уште потешка. Кога говорам за создадената атмосфера, пред се', мислам на концептот на идентитетот. Многу пати изјавив, исто и Метју Нимиц, дека овие преговори не се за идентитетот, кој е нешто свето. Македонците секогаш ќе бидат Македонци, без оглед на името на земјата. Јазикот секогаш ќе биде македонски и тоа никогаш не било прашање. Проблемот е во името на земјата. Но, атмосферата стана многу емотивна околу прашањето за идентитетот, кое е вистинско прашање за луѓето, но не и за преговорите, кои не се водат за тоа, туку за името на земјата.



Сметате дека прашањето на идентитетот е повеќе наметнато прашање во поглед на спорот за името?

Сметам дека се злоупотребува прашањето на идентитетот. ЕУ не е за менување идентитети или слично. Спротивно на тоа, ЕУ е тука да ги зајакне и да ги промовира различните идентитети и културната разновидност која постои во Унијата. Другата страна на паричката е дека луѓето што го злоупотребуваат концептот на идентитетот од чисто политичко-партиски мотиви создаваат лажна атмосфера и ситуација за граѓаните, за кои се подразбира дека ако им кажете дека идентитетот ќе им се менува, ќе реагираат вознемирено. Мора постојано да истакнуваме дека Македонците секогаш ќе бидат Македонци, дека јазикот секогаш ќе биде македонски и погрешно е да се прави обид да се поигрува со емоциите на граѓаните. И во двете земји има влади што имаат апсолутна поддршка и власт, и Груевски е во уникатна позиција да покаже храброст и, конечно, да изнајде решение заедно со премиерот на Грција.



Оваа изјава ќе донесе уште критики на Ваша сметка...

Најверојатно. Но, чувствувам дека постои злоупотреба на ова прашање. Идентитетот не е нешто за што преговарате на лист хартија, туку тоа е нешто што сите го чувствуваат многу силно.



Доколку не се реши името, каде ја гледате земјава за пет години?

ЕУ минатата недела донесе заклучоци со кои ја охрабри Македонија да продолжи со реформите и повтори дека решението за името е клучно. Влегуваме во 2011 година со доза несигурност каде оди земјата. Колку овој период на несигурност трае подолго, толку е поголема опасноста од стагнација, пред се', економска. Странските инвеститори ќе се двоумат да влезат во земја која не знае каква ќе и' биде иднината и кога ќе почнат преговорите за членство. Тие нема да сакаат да дојдат во земја каде што владеењето на правото не им гарантира сигурност, што беше забележано и во последните два извештаја.

Периодот на стагнација ќе влијае многу лошо и на меѓуетничките односи. Затоа ја охрабруваме Владата и сите државни институции да ја искористат можноста на десетгодишнината од Охридскиот договор да истакнат се' што е постигнато и да покажат дека Македонија е способна да биде пример за меѓуетничка соработка. Но,тоа, како и сите чувствителни „цветови“,мора внимателно да се негува, постојано да се охрабрува и да се вложуваат повеќе напори во покажување доверба меѓу етничките заедници.



Пред околу еден месец рековте дека се' уште не сте почнале да ги пакувате куферите. Почнавте ли и што ќе понесете со себе одовде?

Имам ноќна мора од пакување кога ќе ги погледнам сите работи што сум ги насобрал во текот на овие пет години и тоа е најтешкиот дел од една дипломатска мисија. Исто беше кога ја напуштав Јужна Африка, Словенија, и сега Македонија. Со мене ќе понесам убави работи. Тука се книгите на поетите и писателите, особено оние преведени на англиски. Многу ги ценам „Бели мугри“ на Кочо Рацин, потоа Прличев, Матеја Матевски, книгата на Гоце Смилевски „Сестрата на Сигмунд Фројд“ и други. Исто така, ќе понесам и цела колекција на фигури на овци и овчар, што ме потсетуваат на планините кои многу ги сакам.

Но, со мене ќе понесам и спомени, особено за топлината и гостопримливоста на луѓето. Дури и во најотфрлените и најсиромашните заедници луѓето се секогаш гостопримливи. Каде и да отидете, луѓето се мног�� пријателски и полни со разбирање. Тоа е многу убаво чувство, особено кога минувате низ тежок период од политичка страна. Тоа е голема поддршка и покажува колку е голема поддршката за ЕУ. Ќе го понесам и сеќавањето на мојот персонал од каде што ја црпев мојата енергија. Таквиот дух демонстрираше дека ќе продолжиме да и' помагаме на земјава, но на крајот од денот на неа самата е да реши да тргне напред.



Каде по март ќе може да се најде Ерван Фуере - во Ирска, во Љубљана, во Охрид, Скопје или во некоја нова мисија?

Моја нова мисија ќе биде пензионирањето. Тоа ќе биде ново поглавје од мојот живот. Но, сите места што ги споменавте ќе ги посетам, како пензионер, пријател и посетител. Она што сакам да го правам како пензионер ќе биде волонтерска работа за граѓанскиот сектор, со фокус на помирувањето, бидејќи имам искуство со процесот на помирување во Јужна Африка, Северна Ирска и сметам дека тоа е нешто што многу им е потребно на балканските земји. Се надевам дека идната година Охридскиот договор ќе биде можност за помирување меѓу оние што се разидоа со конфликтот во 2001 година. Помирувањето е нешто што ќе овозможи одржлив процес на развој на сите земји што поминале тешки времиња. Она што е тука многу охрабрувачко е дека постои силен дух меѓу луѓето, на посветеност и на желба да се оди напред. И политичарите барем само малку да земат од тој дух, оваа земја би била во сосема друга состојба од сега.



По сите добри и лоши искуства кои ги имавте тука што би му порачале на својот наследник?

Да ги посети сите заедници, за да ја почувствува земјата на терен. Главниот град е неопходен поради институциите што се тука, но за вистински да го почувствувате пулсот на земјата, мора да разговарате со луѓето во нивното опкружување, за да ги разберете подобро нивните економски и социјални проблеми, притисокот со кој се соочуваат. На тој начин е и полесно да им се објасни што може ЕУ да направи и кој е позитивниот импакт што ќе го добие Македонија со зачленувањето во решавањето на овие проблеми.

Другите прашања кои сигурно ќе ги следи е да ги охрабри политичарите да разговараат меѓусебно, да ги слушаат советите однадвор, од пријателите, дури и ако тие се критички и да бидат помалку арогантни, а повеќе отворени, што ќе обезбеди земјата да се придвижи.