МЕРИДИЈАНИ

Кина како суперсила

Јошка Фишер

Стратегиски Кина и САД ќе мора меѓусебно да се потпираат на подолг период

Нема сомневање дека Кина ќе стане една од доминантните глобални сили во 21 век. Всушност, и покрај големите проблеми со кои се соочува земјата, таа дури би можела да се појави како глобална сила. Но, би било погрешно да се претпостави дека повторното појавување на таканаречените „ХХЛ сили“, како што се Кина и Индија, едноставно ќе донесе продолжение на западните традиции.

Откако европските сили кон крајот на 15 век ги кренаа едрата и запловија кон освојување на светот, историографијата и меѓународната политика се навикнаа на одреден модел: армијата, економијата и технолошката сила се преведени во вршење влијание над други земји, освојување, па дури и глобална доминација и империја. Ова беше особено вистина во 20 век, кога во пресрет на двете светски војни, САД и Советскиот Сојуз ги заменија европските светски сили на глобалната сцена. Студената војна и периодот на американска глобална доминација по 1989/90 година, исто така, го следеа овој модел. Меѓутоа, подемот на Кина во глобална сила нема да се должи на нејзината огромна популација од 1,2 милијарди луѓе што се заканува да ги затегне структурите на секој владин систем и неговите донесувачи на одлуки. Мала е веројатноста дека константната опасност од претерано затегнување на внатрешните политички структури на земјата ќе дозволи каква било империјална улога на надворешната политика. Доколку ова е вистина, САД нема да бидат заменети како доминантна сила освен ако или додека тие не абдицираат од таа улога.

Виталните интереси што ја водат кинеската политика се внатрешна модернизација, политичка стабилност и опстанок на владејачкиот режим, и единството на земјата (со Тајван). Мала е веројатноста дека овие интереси ќе се променат на подолг период. Токму од таа причина - ќе ги турка своите надворешнополитички интереси на комплетно нечувствителен начин. Воено, Кина примарно ќе се фокусира на својата регионална надмоќ, бидејќи единството на земјата зависи од тоа. За кинеското раководство, ова значи дека стапката на раст од околу 10 проценти годишно ќе биде од суштинско значење за подолг период. Во спротивно, рапидната и фундаментална трансформација на земјата од аграрна во ултрамодерно индустријализирано општество не може да продолжи без дестабилизирање на системот. Но, ова фокусирање на внатрешниот развој ќе има огромни политички последици. Дома, Кина ќе биде првата земја која поради своето огромно пространство и бараниот раст на БДП ќе биде принудена да води „зелена“ економија. Во спротивно, Кина за кратко време ќе ги достигне своите „граници на раст“ со катастрофални еколошки и, како резултат на тоа, политички последици. Бидејќи Кина ќе биде најважниот пазар во иднина, тоа ќе биде решавачко во одлучувањето не само што ќе произведуваме и консумираме, туку и на каков начин.

Во однос на надворешната политика, Кина ќе се обиде да ја заштити својата домашна трансформација со обезбедување ресурси и пристап до странските пазари. Порано или подоцна, кинеските власти ќе сфатат дека улогата на САД како глобален регулатор е неопходна за надворешнополитичките интереси на Кина, бидејќи не е способна да ја преземе таа улога, други глобални играчи нема, а единствена алтернатива на САД ќе биде уривање на поредокот. Овој американско-кинески тандем ќе функционира далеку од мазно и нема да направи речиси ништо освен да ги поправи кризите и периодите на сериозна економска и политичка конфронтација. Но, стратегиски Кина и САД ќе мора меѓусебно да се потпираат на подолг период. Оваа зависност во еден момент ќе преземе и политичка форма, веројатно на сметка на сите други меѓународни играчи, особено на Европејците.

Европа би можела да го промени курсот на овој развој само ако се претстави себеси како сериозен играч и се заложи за своите интереси на глобалната сцена. „Г-2“ од Кина и САД веројатно ќе биде среќна поради тоа. Меѓутоа, Европа е премногу слаба и премногу поделена за да биде ефикасна на глобално ниво и нејзините лидери не се подготвени да водат заедничка политика што се темели на стратегиските интереси на нивните земји.

(Авторот е член на германската Партија на зелените, беше министер за надворешни работи и вицеканцелар од 1998 до 2005 година и пишува за „Проект синдикејт“.„Утрински весник“ е дел од „Проект синдикејт“.)