Едиторијал

Кодошите од 1944 до 2006...

Александра М. Митевска

Една неповолна и една поповолна вест примија од владејачкиот штаб сите оние што треп��рат при споменувањето на зборот лустрација - некои поради тоа што се плашат дека би можело да биде откриено нивното соработничко минато, а други затоа што стравуваат дека името би можело неправедно да им биде извалкано во процесот кој одамна скршна од основната цел.

Неповолната вест е дека уште повеќе се шири мрежата на лустрацијата, во која првично требаше да се ловат само евентуални поткажувачи на безбедносните служби што моментно се на државни функции. ВМРО-ДПМНЕ дојде до идеја да ја вклучи во проектот целата нација, така што секој поединец ќе може да побара да се испита дали некој друг бил поткажувач. Од проверка нема да се спасат ни олигарсите од времето на приватизацијата, која, нели, е проект за кој сите „заслуги“ му се припишуваат на актуелниот лидер на опозицијата.

Поволната вест е дека барем ќе се скрати временскиот опфат на лустрацијата, која наместо до 2019, ќе трае „само“ од 1944 до 2006. Од ВМРО-ДПМНЕ велат дека 2006 година е избрана поради тоа што тогаш почнал да важи Законот за слободен пристап до информации. Можеби по игра на случајот, тоа е и годината во која заврши владеењето на СДСМ или во која почна владеењето на ВМРО-ДПМНЕ - сеедно. Тогаш, веројатно, испариле и соработниците (од идеолошко-политички причини) од службите!?

Идејата да се лустрира социјализмот почна со добра волја и со политички консензус дека треба да се расчисти со неправдите од поранешниот систем и да се тргне напред. Првичната верзија на Законот за лустрација не го положи во целост тестот на уставноста, а во меѓувреме, поттикна улична потрага по соработници на службите. Следуваа корекции што ги донесе Собранието набрзина и среде опозициски бојкот, а со кои лустрацијата доби невидени размери, од аспект на нејзиното времетраење и опфатот на личностите.

Ефектите не беше тешко да се предвидат: она што требаше да значи прочистување од гревовите во минатото се претвори во расчистување на сметките со политичките противници во сегашноста, додека во заднина се случуваат работи од посуштинско значење за иднината...

Исходот, исто така, беше очекуван: Уставниот суд замрзна дваесетина члена од изменетиот Закон и повторно го навлече револтот на власта - до тој степен што сега се наметнуваат сомневања дека новиот предлог за уште поширок опфат на лустрацијата е реванш за судиите кои се дрзнаа да помислат дека можат да пресудат уште еден пенал!?

Не е тешко да се прогнозира ниту што ќе се случува понатаму доколку владејачката партија и нејзините коалициски партнери го искористат мнозинството во парламентот за да го протуркаат сосема новиот концепт на лустрација. Процесот што првично требаше да ги релаксира односите во општеството, веројатно, ќе стане уште помоќно оружје за потпалување на страстите во политичката арена и за подигање на адреналинот кај публиката, која ќе може да се нагледа сеир од досиејата што ќе се објавуваат на интернет. Опасноста од уставните судии, пак, дотогаш, веројатно, ќе биде неутрализирана. На дел од нив и така за неколку месеци им истекува мандатот, а подновениот состав се очекува да биде „поконструктивен“.

Единствено, тешко е да се предвиди до кога Томе Аџиев ќе биде на чело на Комисијата за лустрација...