5 минути интервју

Охридскиот договор не е перфектен, но треба да се спроведе

Џејмс Пердју

Повеќето точки од Рамковниот договор се имплементирани

Жаклина Ѓорѓевиќ

Џејмс Пердју, во јавноста познат како еден од олеснувачите за време на конфликтот во 2001 година, деновиве е повторно во Скопје. Со него разговаравме за тоа како е склучен договорот и што тој сега значи за граѓаните.

Г-не Пердју, можете ли да се навратите пред 10 години кога работевте на смирување на страстите од двете страни во времето кога земјава се соочи со конфликт?

„Смирување на страстите беше главен дел од нашата работа. Беше многу тензичен период. Страстите беа вжештени бидејќи земјата беше на раб на граѓанска војна. Албанската и македонската страна чувствуваа голема нервоза во врска со своите ставови и температурата во дебатата се зголемуваше. Јас и Франсоа Леотар дојдовме тука без претходни насоки за тоа што треба да направиме. Ние двајцата бевме испратени тука, јас од САД, а тој од ЕУ. Јас сметав дека ќе ни биде потребен некаков документ, а тој се согласи. Леотар сугерираше да ги разгледаме Бадинтеровите предлози бидејќи тоа беа предлози од експерт за право. Така почнавме со Бадинтер. Имавме одвоени разговори со Македонците и со Албанците за да видиме какви се нивните ставови и потоа дојдовме до еден драфт-документ. Тој драфт или нацрт-предлог составен од нашите разговори со партиите стана основа за преговорите“.

Дали првичниот документ се разликуваше од конечниот?

„Да, тој се разликуваше во многу нешта од оригиналниот бидејќи имаше нешта што ниту една од страните не ги прифаќаше, како што беа деловите што се однесуваа на властите во локалната самоуправа, процентите, сите нешта за кои луѓето зборуваат денес, тогаш беа теми на кои се преговараше“.

Какви беа процентите во оригиналниот документ?

„Не се сеќавам. Тоа беше почетна точка и се менуваше како што преговаравме“.

Како течеа преговорите со оглед на тензичните моменти во тоа време кога се случи, на пример, Карпалак, кој ги закочи преговорите? Колку беше тешко да се сретнете со претставниците на сите инволвирани страни, на пример, со Ахмети, кој во тоа време беше лидер на ОНА?

„Во тоа време не се среќавав со Ахмети. Нашата цел беше да преговараме со постојните лидери на политички партии. Ние не преговаравме директно со ОНА, тие не беа дел од разговорите. Тие не комуницираа директно со мене или со Леотар, туку, веројатно, своите ставови ги пренесуваа преку албанските претставници. Јас зборував со Џафери и со претставниците на ДПА. Преговорите траеја секој ден во текот на осум недели. Со Ахмети прв пат се сретнав со него лани во октомври 2010 година. Тоа ми беше првиот состанок со него, ручавме заедно и зборувавме за многу работи“.

Каква беше улогата на претседателот Борис Трајковски?

„Господинот Трајковски беше вистински херој. Мислам дека тој отсекогаш сакаше мир. Сакаше ова да се реши политички. Тој беше личност што го протурка Охридскиот рамковен договор на македонската страна. Сите учесници беа тешки за преговори во еден или друг момент. Секоја тема имаше спротивставувања. Јазикот мислам дека беше тешко и чувствително прашање за двете страни, но сето тоа се надмина“.

Како сега, по 10 години, гледате на Охридскиот рамковен договор? Дали успеа да ги постигна своите цели или има простор да се направи повеќе?

„Договорот ја придвижи земјата напред. Охридскиот рамковен договор не е перфектен договор и имплементацијата не е совршена, но мислам дека Македонците треба да бидат горди на него. Но, треба да се горди и Албанците бидејќи според статистиките што успеав да ги видам, тие тврдат дека нивната состојба во Македонија е подобрена со договорот“.

Но, има критики дека албанскиот јазик се' уште не се употребува во институциите на системот онака како што е предвидено со договорот за кој се бара и ревизија?

„Албанците треба да продолжат да работат на тоа. Тие се многу моќни во политичкиот систем. Треба да ја употребат политичката моќ што ја имаат за да го постигнат она што им е во интерес. Така функционира демократијата. Никој веќе не може да формира влада без Албанците да бидат дел од неа“.