Економски прагматизам или флерт со Москва?

Никој не соопштува што содржи договорот за соработка што треба да го потпишат Медведев и Иванов

Слободанка Јовановска

Дали е економски прагматизам македонската офанзива кон Русија или нашиот државен врв политички и' намигнува на Москва, барајќи си излез од блокадата околу евроинтеграцијата? Што стои зад нудењето договор за пријателство и с��работка на Русија, нешто што било иницирано одамна, но досега немало политичка клима да се реализира? Флертува ли Македонија со Кремљ за да го замисли Брисел околу желбата за евроинтеграција?

Има ли идеја државниот врв како да воспостави здрава соработка со Русија или ќе демонстрира патетичен популизам за заедничките вредности меѓу нашата земја и Русија, за духовна блискост, исти етнички корени и слични нешта? Има ли намера, на крај, нашата политичка елита да го следи идеолошкиот и политичкиот модел на Русија, по импресионираноста што претседателот Ѓорге Иванов, како главен промотор на новата политика кон Москва, години наназад јавно ја презентираше во јавноста и чиј амблем стана колумната „Читај за Русија, пишувај за Македонија“.

Вакви дилеми се наметнаа веднаш по отворената и без резерви понуда од претседателот Иванов за потпишување договор за пријателство и соработка со оваа земја и по агресивната покана до претседателот Дмитри Медведев, како прв руски лидер, да ја посети нашата држава. Од кабинетот на Иванов деновиве преку интервју за Итар ТАСС јасно порачаа дека во Македонија сега има политичка волја за поголема соработка, а од Москва пред неколку недели пристигна истата понуда - дека македонско-руските односи имаат голема перспектива и оти Москва чека нашиот државен врв да се реши што сака, и да прифати ново ниво на односите со нашата земја. Што содржи договорот за соработка кој Медведев и Иванов треба да го потпишат во Македонија, никој не

соопштува, но очигледно се форсира неговата финализација, иако еден таков обид во минатото пропаднал поради некои неприфатливи барања од Русија. Експерти од Македонија без резерви ја поддржуваат намерата за поинтензивна соработка со Русија, но некои од нив се сомневаат во целите, во мотивите и во капацитетот на власта руско-македонските односи да ги постави на модерна основа.

Добар познавач на односите со Русија главните мотиви, сепак, ги лоцира во интересите. Според него, Русија е геополитичка судбина што ја признаваат сите во Европа, бидејќи најголемите и најевтините енергенси во иднина ќе доаѓаат од таа земја. Економскиот аспект, според него, секогаш оди со безбедносниот, но потенцира дека НАТО и ЕУ прават напори во некоја форма да ја интегрираат и Русија во системот на евроатлантската безбедност, така што односите со Москва од тој аспект не се во контрадикција со нашата желба за членство во ЕУ и во НАТО. Дека соработката со Русија не треба да се врзува само со некаква интенција за христијанска или словенска алијанса, тој го посочува примерот со Турција, која само од руските туристи собрала пет милијарди долари профит, а има 30 милијарди долари економска размена со Русија, иако нема ни христијанство ни кирилица. Затоа, пак, Македонија има само една милијарда остварена заемна трговска размена, со огромен дефицит на наша страна.Сепак, тој посочува на практиката на Москва да им дава насоки на руските компании каде да инвестираат и дека, всушност, без политичка дозвола на раководствата не инвестираат во некоја земја што, пак, зависи од процената на геополитичките интереси. „Геополитички Москва се интересира за Балканот најмногу како илустрација на она што може да се примени во бившите советски републики, во смисла како може да има Рамковен договор за нашите малцинства, а да нема за нивните. Неспорно е, сепак, дека во Русија има симпатии кон Македонија како кон мала држава но реално, со сегашниот економски потенцијал, таа не може да нахрани ни една московска улица“, смета овој експерт.

Според Ристо Никовски, советник на Иванов, глупост е да правиме црвена линија до каде треба да одиме во соработката со Москва, кога од неа не се воздржуваат САД, Германија и други земји. „Погрешно е да се толкува дека развивањето на односите со Русија е некакво политичко флертување. Наша голема потреба е да имаме развиени односи со Русија, Кина, Индија и со други значајни земји. Тоа во никој случај ниту може ниту треба да биде на сметка на нашите евроатлантски интеграции. Напротив“, смета тој. Станува збор, според него, за огромен пазар што е запоставен од наша страна, а не треба да се отфрли ниту политичкото значење што го има Русија како земја- членка на Советот за безбедност на ОН.

Стево Пендаровски смета дека, според последното интервју зад кое стои Иванов, во тој нов концепт или стратегија нема само економска компонента, туку се зборува за наш Ерусалим, за духовна блискост, христијанство... Според него, веќе 20 години Скопје и Москва имаат билатерални односи со акцент на културни и духовни врски, а на дното секогаш беа економските. „Последните седум или осум години се правеа обиди да се засили економската компонента на соработката, но не се успеа, а најдобар доказ е што Македонија се' уште не е гасифицирана. Македонија не ја искористи таа димензија на Русија како енергетска суперсила, па реално најголем дострел во односите беа поетските читања во Струга“, вели Пендаровски. Сега, смета тој, претседателот Иванов ни за милиметар не отстапува од тоа, па неговата политика не само што не се потпира на економски прагматизам, туку навестува следење на идеолошкиот и на политичкиот модел во Русија. Тоа, пак, е во контрадикција со концептот на Рамковниот договор во Македонија, која не е само христијанска. Затоа, вели Пендаровски, македонската политика во однос на Русија се' уште е закопана во минатото и зборува за историски врски, традиционални пријателства, а од тоа до православна алијанса патот не е долг. „Македонија треба да гледа во Москва економски партнер, а не да кокетира со политичкиот и идеолошкиот модел на руското општество и државата, зашто не се компатибилни со она каде што одиме ние. Москва досега, колку што знам, нема инсистирано ниту условувано поблиски политички односи со Македонија“, вели тој.

Професорот Денко Малевски, исто така, мотивите на Иванов ги гледа во идеолошкиот модел, а не во економијата. „Кокетирањето се гледа во доживувањето блискост со Русија кај некои политичари во Македонија. Заеднички именител и на двете земји е дека имаат проблем со демократијата. Можно е нашата политичка елита сега да е импресионирана од редот што се воведе во Русија со доаѓањето на Владимир Путин. Редот и одговорноста се составни елементи на демократијата, но подеднакво е важна и слободата. Бидејќи ние сме општество кое нема искуство со демократијата, како и Русија, одиме од еден екстрем кон друг“, оценува Малевски. Тој, исто така, не ја спори потребата од поголема соработка со Русија и не смета дека партнерството со САД, ЕУ и со НАТО не е во корелација со тоа. Но, го плаши можното свртување на политиката во друга насока или, како што вели, власта да се откаже лесно од тешкиот приоритет, НАТО, САД и ЕУ. „Власта структура ќе мора да се откаже од национализмот ако сака да влезе во НАТО и во ЕУ, а за неа во моментов тоа е преголема цена. Тоа на некој начин станува услов за прием“, вели Малевски. Инаку, камен на сопнување околу договорот за пријателство и соработка во минатото било инсистирањето на Москва во областа на МВР да стои дека двете земји ќе си помагаат во вонредни околности, што нашата страна тогаш не била подготвена да го проголта. Сега Иванов испраќа, сигнали дека пречки нема за договорот. Во колумна во јули 2006 година Иванов му се восхитува на начинот на кој Путин ја средил Русија по Елцин, нарекувајќи го тоа „контролирана демократија“, со оцена дека треба да има онолку демократија колку дозволува нивото на развојот на општеството, а тоа што не може да се решава низ демократските институции и демократските процедури да не смее да се отфрла. „Сето тоа да се решава авторитарно, но со максимален хуманизам и либерализам“, пишува Иванов.