Интервју: Гледам како се тркала политичка лавина

Власта во Македонија повеќе обвинува отколку што нуди решенија, па станува дел од проблемот и самата, вели европратеникот Јелко Кацин за меѓуетничките тензии

Слободанка Јовановска



Европскиот парламент повторно препорача прегов��ри со Македонија и повторно таа препорака не се остварува. Колку пати може да се повторува оваа ситуација?

Агонијата може да прекине веќе утре, но може и да се развлече во недоглед ако нема политичка волја за решение. Лично не гледам вистински искрени напори, ништо освен декларативна волја од двете страни да се најде решение. Кога ќе дојдат конкретни предлози кои се прифатливи, како што е Северна Македонија, секогаш слушаме патриотски, а во основа евтини популистички одговори и инсистирања на идентитет како прашање над сите прашања. Потребно е да се ресетира политиката, не само во Македонија и во Грција, туку и во поширокиот регион, па и во ЕУ. Европа како континент поминува низ најголема политичка и економска криза во изминатите неколку децении. Затоа е време да се фокусираме на економските предизвици и на прашањата како да излеземе од актуелната рецесија. Нема таков патриотизам, споменик или инает спрема целиот свет кој може да го направи тоа место вас.



Бугарските барања за заедничка комисија за историја влегоа во извештајот за Македонија во ЕП. Се чини дека бугарските поплаки почнаа да добиваат поддршка во Парламентот, што не беше случај досега. Ги губи ли Македонија поддржувачите во Брисел?

Македонија не ги губи пријателите во Европа, но постои опасност поради повеќегодишното доцнење во интеграцијата да изгуби на картата на Западен Балкан. Што се однесува до заедничката комисија, тука не гледам ништо лошо. Секогаш треба да се работи на приближување на народите и на подобро сфаќање на историјата. Тоа особено важи за регион кој има ваква бурна историја како Балканот. Треба да се празнат емотивните набои и да се создава простор за рационални пристапи. Франција и Германија, исто така, направија заеднички учебници по историја.



Неодамна рековте дека Србија и Косово побрзо ќе го решат проблемот со именувањето отколку Македонија и Грција. Каде ја гледате пречката за тоа?

Единствената пречка ја гледам кај политичките лидери. Други пречки не постојат! Ни во народот, ни во историјата, ни во неопходноста од економска соработка, туку само во тоа дека некои лидери не сакаат да го сменат начинот на кој се води политиката. Тие лидери не би се ни снашле во нова средина, па не сакаат промена. Секако, тоа се случува и во други поразвиени земји и зрели демократии, но во случајот со Македонија постои опасност земјата полека да се излизга во самоизолација. Од друга страна, Грција се наоѓа во жариштето на политичката и економска криза во ЕУ. Се плашам дека на нивните лидери решавањето на прашањето со името не им е приоритет. Значи ситуацијата не е „црно-бела“ со очигледен виновник. Она што е евидентно е дека само Македонија губи со застојот во евроинтеграцијата, не и Грција.



ЕУ најави дијалог на високо ниво со Македонија. Според некои оцени, тоа е замена за формален почеток на преговорите, а според други, станува збор за мониторинг на реформите. Како гледате на тоа?

Лично би го поздравил секое интензивирање на односите меѓу ЕУ и земја кандидат. Дијалогот го гледам пред се' како реакција на Брисел околу загрижувачкиот тренд на задушувањето на слободата на медиумите и на фактот дека владеењето на правото не е цврсто воспоставено во земјата. Во таа смисла, дијалогот не може да ги замени преговорите за членство кои треба да почнат што поскоро. Зашто со преговорите за членство се отвора и поглавјето 23 за правосудство и за основните права, па Комисијата ќе може на далеку поквалитетен начин да ги следи и да ги помага реформите во судството.



Откако ЕУ ја стави слободата на изразувањето како прв услов за Македонија, ние паднавме 60 места на скалата за медиумските слободи на „Репортери без граници“. Дали Брисел има сила да ја запре оваа тенденција?

Само Владата на Македонија има на располагање механизми со кои може да воспостави независен и слободен медиумски простор. Брисел внимателно следи што се случува во овој клучен аспект на реформите. Македонските институции мораат да ја покажат својата зрелост, ефикасност и слобода да бидат надвор од политичкото влијание. Унгарија, па и Романија паѓаат на таа скала, но одамна се во НАТО и ЕУ. Затоа во нивните случаи имаме дополнителни механизми, а во вашиот случај не. Според мене, за Македонија се подеднакво важни и влезот во НАТО и почетокот на преговорите со ЕУ.



Како гледате на последните напади на црквите и џамиите и има ли некакво оправдување за националистичката еуфорија во овој момент?

Етничките тензии и инциденти ги гледам како популистичка лавина која се тркала се' побрзо. На една страна, причина е економската, односно социјалната ситуација која создава дополнителни фрустрации, а на друга страна е проблемот со немањето алтернативи. Се работи за пакет политички последици од блокадата на европските интеграции на Македонија и од економската криза. Македонците и Албанците со векови живееја мирно и во толеранција. Властите мора да ги преземат сите конкретни мерки извршителите на тие дела да бидат казнети, но и повеќе од тоа. Потребно е да се создаде атмосфера во општеството во која националниот идентитет нема да биде најважно прашање, од политиката до секојдневниот живот. Политиката мора да понуди алтернатива и излез од блокадата. За жал, таа повеќе обвинува отколку што нуди, па затоа е дел од проблемот наместо да биде решението.



Дали блокирањето на втората фаза на Договорот за асоцијација и стабилизација од страна на Грција е политички сфатливо и може да се толерира во ЕУ, бидејќи има многу други начини да се блокира Македонија, вклучувајќи ги и преговорите за членство?

Себеси се сметам за пријател и сојузник на Македонија. Во улогата на известувач за Србија и потпретседател на делегацијата на Европскиот парламент за односи со пет држави од овој регион, од кои дури три се соседи на Македонија, добро знам дека напредокот или застојот на која било земја во регионот создава колатерална штета или колатерална добивка за преостанатите земји, економии, па и целиот регион. Треба да се создаде подобра политичка атмосфера, потребни се иницијативи, промени, пресврти. Грција е во грч, преоптоварена е со самата себе. На потег е Македонија, а потег нема.