Насловна

Мислења

Грчката криза против македонската криза

Нано Ружин

Јавниот долг на Грција изнесува 120 отсто од БДП, додека буџетскиот дефицит надминува 13 проценти. Македонија има 26 отсто јавен долг и буџетски дефицит од 2,5 отсто

За Балканците се смета дека имаат сличен табиет и менталитет. Дали ние и Грците имаме заеднички црти? Геополитички нашите држави се соседи сместени на Балканот. Поседуваат територија што го носи библиското име Македонија. Историчарите и популистите веруваат во ексклузивноста на античкото минато и тоа го користат како успешен опиум за мобилизација на јавното мислење.

„Македонија е само наша, а вие сте дојденци” извикнуваат во хор баритоните од двете страни на границата. Ние и Грците покажавме дека умееме да негуваме и исти иконографски симболи. Ѕвездата од Кутлиш или од Вергина, Филип Втори, Александар, Македонија до Авганистан и Индија. Во последно време почнавме да градиме и споменици со идентични јунаци, коњи, лавови и останата фауна. Политичките системи ни се слични, живееме во парламентарна де��ократија со протоколарни ингеренции на претседателот на државата. Во политичкиот живот на Атина и во Скопје доминираат две партии. Пиеме исто кафе, јадеме исти летни манџи и салати, слични овошја и зеленчуци, десерти и вина. Факт е дека имаат поистенчен вкус и морска храна, повисок животен стандард, море и острови, но ниту охриѓани, ниту преспанци или дојранци не би ги смениле своите пастрмки, крапови и костреци за грчките ципури, оради и зубатци. Затоа, пак, јагнето од Мрзенци почесто завршува во стомаците на Грците отколку на Македонците. Зурлите на „Тешкото“ и бузуките на „Сиртаки“ како да се компатибилни, исто како и рифовите на Тоше и Сакис.

Некој од надвор би констатирал дека се работи за хармонични и идилични односи меѓу две држави. Впрочем, во граничните простори меѓу Гевгелија и Солун Македонците и Грците живеат пријателски. Можеби лекциите од минатото ги научиле да го почитуваат соседот. Македонците и Грците, според нашите историчари војувале едни против други уште од времето на Филип и Александар. Потоа, преку Самуил и Василие Втори на Беласица, се' до граѓанската војна во 20 век што ќе предизвика голгота на Македонците, оставиле непријатна колективна катарза на двете страни. И Македонците и Грците заеднички биле под Отоманската Империја и се бореле против истиот непријател за време на двете светски војни. Православната црква игра значајна улога во зачувувањето на идентитетот и си дозволува да се меша во политичкиот живот на двете земји. Денес државите водат културолошко-идентитетска војна со политички димензии. И двете држави подолго време се по потрага на сопствениот историски и финансиски идентитет. Од 2008 година Македонија ја започна својата монументалистичка фаза со антички димензии, а Грција својата реваншистичка фаза што заврши неславно за евроатланските амбиции на Македонија. Сепак, во 2010 во Грција заигра „црниот поп“ и западна во тешка финансиска криза. „Господ им врати, денес Грција е задолжена како Грчка“, ќе истакне новинарот на една позната провладина македонска телевизија. Во овој миг и двете држави живеат во тешка економска криза. Македонците полесно ја преживуваат, иако се посиромашни. Можеби поради тоа што кризата овде трае повеќе од две децении. Македонија по Косово и БиХ има највисока стапка на невработеност од околу 32 отсто, или 300.000 невработени. Од нив, 200.000 имаат меѓу 18 и 27 години. Во Грција стапката на невработеност е малку над 10 проценти, а 24 отсто од нив се млади. Јавниот долг на Грција изнесува 120 отсто од БДП, додека буџетскиот дефицит надминува 13 проценти. Во Македонија јавниот долг е 26 отсто од БДП, а буџетскиот дефицит достига 2,5 отсто. Просечната плата во Грција е околу 2.400 евра за мажите и 1.800 евра за жените, додека во Македонија 320 евра. Гарантираната минимална плата во Грција е 750 евра, а државната администрација до пред некој месец земаше 14 плати. Кај нас не постои гарантирана минимум плата, но неостварениот сон на македонскиот синдикат е 150 евра. Нашата администрација е пет пати послабо платена од грчката и тоа со 12 плати годишно. Социјалната држава во Грција функционира, но не и во Македонија. Отсуството на социјалната држава кај нас е компензирано со социјална солидарност на семејството. Тоа се ситните предности на неразвиеноста. Заедно живеат и го делат семејниот буџет повеќе генерации. Изгледа дека сме поотпорни, а богами и поуспешни и во други домени. На островот Родос постоел бронзениот џин кој се сметал за едно од седумте светски чуда. Огромната статуа паднала по катастрофалниот земјотрес. Македонија си изгради колосален Александар на коњ, едно од седумте балкански чуда. Според експертите споменикот имал статика да издржи и земјотрес како оној од 1963 година.

Мојот пријател од Париз, професорот на Универзитетот „Сорбона Парис-1“ Жорж Превелакис објавил текст во „Фигаро“ со наслов „Осудени да ја спасуваат Грција“. Во него пишува дека „во 1947 за време на граѓанската војна комунистите помогнати од СССР претендирале да победат во Грција со што би создале голем геополитички дисбаланс во Средоземјето во полза на Москва. Прагматичните Аериканци ја презеле судбината на Грција во свои раце и благодарение на воената, економската и финансиска помош ги победиле комунистите и обезбедиле стабилност и функционирање на правната држава“. Пет години подоцна веќе се зборувало за грчкото економско чудо. Во 2011 година Западот е повторно ја спасува Грција. Овој пат за да се избегне опасната спирала на банкрот на евро-зоната која може да повлече уште најмалку 5 држави. ��ри тоа јасно е дека интервенцијата не може да се сведе само на економски алатки, туку и на битка против корупцијата, организираниот криминал, фискалната политика. Строгата политика на штедење предизвика реакции во Атина во духот на филозофијата на Стефан Хесел. Во Македонија барањата на младите се многу скромни и засега се ограничени на одговорноста на МВР. Можеби прашање на време е кога ќе се прошират. Новинарот од Атина, Стелиос Кологлу вели „и кај нас почна со несреќниот случај на младиот студент во Атина, но подоцна незадоволството експлодира“.

Грчките интелектуалци сметаат дека кризата во Грција може да попречи во решавањето на спорот со Македонија. Меѓутоа се лажат оние што сметаат дека сега можеме да ги притисниме и да ја наметнеме нашата солуција. Сите што живеат на просторот меѓу Брисел, Париз, Лондон, Берлин ќе кажат дека во Европа така не се размислува. Во ЕУ и НАТО не важи системот „сега му е мајката“. Неопходно е да има взаемна почит, дијалог, позитивна енергија, аргументирани предлози, чуство за компромис. Македонија е посиромашна и со понеповолни последици. Европа не е индеферентна, но молчи. Во 2001 ЕУ ни' помогна и воено и економски и политички. Денес граѓаните се мирни и живеат со сопствениот товар. Грција е побогата, но е во тешка финансиска криза. Секој Грк должи 30.000 евра кон останатиот свет. ЕУ ја обзема паника. Помага, но бара строго штедење. Грците протестираат и немаат намера да се откажат од подобностите стекнати преку задолжувања. За нив очигледно важи еврејската „тешко е да си сиромашен, но уште потешко е да си богат па сиромашен“.

(Авторот е универзитетски професор)