Мислења

Колективен срам за јавниот сектор

Пецо Груевски

Колективните договори се сериозни акти, а не играчка на неодговорни партнери

Владата, што науми тоа и направи. Најпрво го уништи и онака кревкиот социјален дијалог во државата и не му придава особено значење на трипартизмот, не соработува со синдикатите... Иако од Брисел и' стигаат дискретни пораки, таа многу не се „потресува“ и не ги сфаќа сериозно. Упорна е во своите настојувања да го игнорира секој обид за вистинско социјално партнерство, а посебно се „истакнува“ во игнорирањето на најголемиот синдикат во државата – Сојузот на синдикатите на Македонија. Но, некој ќе рече, не е се' така црно. Деновиве Владата како работодавец на вработените во јавниот сектор потпиша (во нејзино име тоа го направи министерот за труд и социјална политика) Општ колективен договор за јавниот сектор со Конфедерацијата на слободни синдикати на Македонија (КСС). Ако Сојузот на синдикатите на Македонија и другите синдикати не го оспореа и не реагираа, прашање е колку јавноста, односно вработените во јавниот сектор ќе знаеја што некој потпишал за нив и во нивно име. Иако се работи за мошне значаен документ со кој се уредуваат и доуредуваат нивните права од работен однос, Владата и КСС се однесуваа како да потпишуваат записник од состанок на куќен совет.

Прво, Владата сама си избра синдикат со кој ќе го потпише договорот. Законот за работни односи е јасен (член 216) и вели дека: „Општиот колективен договор го склучуваат репрезентативното здружение на работодавците и репрезентативниот синдикат за територијата на Република Македонија“, а во случај на спор за репрезентативност на синдикатот, одлучува надлежниот суд. И министерот за труд и социјална политика и КСС, како првачиња, со напамет научена лекција, без факти и докази, повторуваат една иста реченица дека „КСС доставила податоци и ја докажала репрезентативноста, а ССМ не го направил тоа “. За наивните ова може да биде одговор. Но, се лажат ако мислат дека сите се наивни и дека јавноста не ги прочита нивните проѕирни лаги.

Второ, Владата бараше начин како КСС да биде репрезентативен и нејзин единствен партнер. Свесна дека немаат 33 отсто членови од вкупно вработените во јавниот сектор, таа размислуваше да го промени дури и законот и да го намали процентот на 10 отсто. Сметајќи дека менувањето на законот ќе оди многу потешко, а и во таа варијанта не ќе може да го избегне ССМ како преговарач, Владата преку министерот за труд и социјала се определи со фалсификат да ја прогласат КСС за репрезентативен синдикат.

Трето, јавниот сектор во Република Македонија има околу 120.000 вработени. Во ССМ има вкупно девет синдикати кои имаат членови од јавниот сектор – управата, правосудството, образованието, здравството, социјалната заштита, полицијата, агенциите, фондовите, јавните претпријатија и др. Во КСС има само два синдиката од јавниот сектор – образование и одбрана. Како е можно тие да претставуваат една третина (дури и под претпоставка сите вработени да се нивни членови) од вработените во јавниот сектор? Одговорот го знае само министерот за труд (послушното учениче) и неговиот налогодавец (безгрешниот професор).

Четврто, ССМ во ниту една варијанта не може да биде заобиколен (со членство од над 68 илјади) и да не биде потписник на Општиот колективен договор за јавниот сектор.

Петто, под претпоставка дека КСС е репрезентативен синдикат, зошто немаше преговори, односно јавност. Зошто ниту една од страните, а посебно КСС не информираше за што преговара, од кои барања нема да отстапи, кои (поголеми) права ќе ги добијат работниците. Од јавност во работата и транспарентност ни трага ни глас. Никој освен нив (Владата и КСС) не дозна за што преговараат, кои права за работниците ги бара КСС, а Владата се спротивставува. Се поставува дури и прашањето дали тие воопшто воделе преговори? Или Владата само им го поттури договорот, а овие пресреќни што се најдоа во нивна прегратка, со задоволство потпишаа.

Шесто, изминатата една и пол година ССМ неколку пати ги доставуваше бараните податоци до Министерството за труд и социјална политика. Одговор не добиваше, а и денес министерот изјавува: „ССМ нема доставено податоци“. За ова ССМ реагираше и до премиерот. До денес и од таму нема одговор.

Заради горе набележаните причини, Општиот колективен договор за јавниот сектор за ССМ и сите други синдикати во Македонија е нелегален акт кој, најверојатно, ќе го оспорат пред суд. Кажано поинаку, со неодамна потпишаниот договор, Владата и КСС само се обврзаа дека ќе се договорат за подобри услови за вработените во јавниот сектор, но не сега, туку во блиска иднина. Нов колективен договор во кој не се постојните права или нема најмалку барем едно поголемо право, не може да биде добар за работниците. Впрочем, договорот што со огромно задоволство го прифати и потпиша КСС му беше понуден на ССМ (од претходната влада), но тој се спротивстави на намерата да се скратуваат и намалуваат некои права кои беа содржани во постојните колективни договори. Ќе спомнеме неколку.

ССМ се залагаше и бараше да се утврдат критериуми за откажување на Договорот за вработување од страна на работодавецот, како и критериуми за прогласување технолошки вишок. Без овие критериуми на работодавецот му се даваат одврзани раце, кога сака и кого сака да отпушта од работа и да прогласува технолошки вишок. Во делот на платите и надоместоците од плата ги нема коефициентите на сложеност на работните места со што се создава можност за нееднакво вреднување на работниците, потоа не е вграден делот од плата за деловна успешност. Додатокот на плата за работа во ден на неделен одмор е намален од 50 на 35 отсто, а не е утврден и надоместот на плата за време на штрајк. Најголемата небулоза е во делот на надоместоците за превоз и исхрана кои дополнително ќе се утврдуваат секоја година со анекс, а е избришан и надоместокот за годишен одмор, како и надоместокот на плата за време на принуден одмор. Ова беа дел од спорните прашања поради кои ССМ не го потпиша предложениот текст на Општиот колективен договор за јавниот сектор со претходната влада. Ова се права кои ССМ со макотрпни преговори успеа да ги избори и да ги потпише во Општиот колективен договор за стопанството. Логично е овие права да ги имаат и работниците во јавниот сектор. Не може да биде оправдување за КСС, како што изјавува нејзиниот лидер, тоа што регресот за годишен одмор во последниве години не се исплаќал и дека превозот и исхраната дел од работниците го добивале согласно со Законот за извршување на буџет, односно во намален износ. ССМ ги утврди овие права за работниците во постојните колективни договори и вработените нив ги остваруваа нормално или по судски пат се' додека политиката не вмеша прсти во правосудството.

Има уште илјада аргументи против потпишаниот Општи колективен договор и тој е колективен срам за јавниот сектор. Колективните договори се акти кои го уредуваат и доуредат работно правниот статус на работниците, а не играчка на неодговорни партнери кои заради зачувување на заедничката љубов, подготвени се да потпишат се', ако тоа им е од заеднички интерес.

(Авторот е професионален синдикалец)