Мислења

Власта треба да се менува

Ѓорѓи Спасов

Владата на Груевски е концентри-рана на три клучни активности за да ја зачува или да ја зголеми поддршка��а

За здравјето на нацијата е добро власта да се менува. Има еден афоризам кој гласи: „Политичарите и пелените треба често да се менуваат. И тоа од истите причини“. Се сетив на овој афоризам кога во 1999 година, по амнестијата што ја добија градоначалниците на Тетово и на Гостивар од новата влада, Арбен Џафери од собраниската говорница рече: „Ние, всушност, не правиме ништо друго, освен што пуштаме вода, во шолјата која подолго време ја користеше претходната власт“.

Ова за нечии уши можеби звучи прегрубо, но факт е дека секоја власт прави низа грешки за време на својот мандат. И колку е контролата врз неа помала, толку таа е во прилика да направи поголеми грешки. Власта, заклучиле големите филозофи, едноставно ги расипува луѓето. Малата власт малку, средната средно, а апсолутната власт апсолутно. Само промената власта и свеста на политичарите дека не е можно да останат вечно на власт е она што нив ги прави одговорни.

Наспроти оваа законитост, во Македонија можеше често да се слушне дека ако ВМРО-ДПМНЕ ја освои власта, тоа ќе биде таа промена која ќе трае следните сто години. Но, по првите две години во 1990-тите години тоа не се случи. Не се случи ниту по победата на ВМРО-ДПМНЕ во 1998 година. По победата во 1990 година, таа партија и не формираше влада.

По втората победа во 1998 формира, но во коалиција со ДА на Васил Тупурковски и Арбен Џафери, а по третата победа во 2006 години формира влада во коалиција со Тито Петковски, со Стојан Андов и одново со Арбен Џафери и Мендух Тачи. Секоја од тие коалиции досега беше еден вид широка коалиција на партии од десницата, политичкиот центар и левицата. Дури на изборите во 2008 година ВМРО-ДПМНЕ успеа да добие во извесна смисла ист мандат и мнозинство со кое можеше, без нужните компромиси со други македонски политички партии (освен со социјалистите на Ѕинго и со Али Ахмети) да ја практикува власта.

Но, што се случи на изборите минатата година во јуни? Бројот на гласовите на сите опозициски партии, кои беа на тие избори за промена на власта, беше поголем од бројот на гласовите со кои ВМРО-ДПМНЕ ја зачува власта. Оттука, опозицијата во Македонија многу греши кога повторува постојано дека власта во Македонија контролира се' и дека веќе станува збор за еден тоталитарен режим кој нема да дозволи да биде сменет на избори. Оваа власт веќе го дозволи тоа минатата година, но шансата за промена на власта не беше искористена, пред се', поради доцна разбудената и разединета опозиција.

Се поставува прашањето: што е тоа што сега го прави владата на Груевски за да ја зачува или зголеми поддршката. Таа е концентрирана на три клучни активности.

Првата е користењето на еден фолклорен (со песни, игри и знамиња) одбранбен национализам, кој повеќе ја дели македонската нација од што ја обединува. Груевски, како и секој прагматичен политичар, во услови на немоќ пред блокадата од страна на Грција за интегрирање на Македонија во НАТО и во ЕУ, го крена малку повисоко знамето на националпатриотизмот и, малку неочекувано, наместо ветената „светла иднина“, му понуди на народот враќање кон славното минато. Им понуди на Македонците, како што ќе каже самиот, една нова митологизација на македонската историја, која им го враќа чувството дека не се „тиква без корен“, дека не се поразени и дека ако низ името на државата сме го зачувале споменот на Александар Македонски, така може би треба да го зачуваме и споменот дека и Грците некогаш биле победени од некого.

Тезата на грчките националисти „Македонија е грчка“ доби одговор во стилот „Можеби Македонија е грчка, ама Александар е Македонски“. Колку и светот тоа да не го разбира, оваа нова политичка митологизација, која започна со поставувањето на античките споменици пред зградата на Владата во Скопје, па продолжи со поставувањето споменици на Александар и Филип Македонски и преименувањето на автопатот, аеродромот и стадионот во Скопје, се покажа како многу помобилизирачка за масите од сите претходни. Дури се покажа и се покажува како помалку иритирачка кон Албанците во Македонија од приказните за „бугарските или српските корени на Македонците“, како и од инсистирањето на чисто словенските корени на населението и на христијанското братство и солидарност.

Изборите во 2011 година покажаа дека таа митологизација, колку и да личи на политичка интервенција во историјата, си има свои обожаватели и затоа опозицијата, која не може да ја сфати таа политичка игра, наместо дополнително да го продлабочува јазот, треба можеби да ја третира само како еден ��ид скап политички фолклор во функција на туристичкиот развој. И така еден американски коментатор веќе го рекламира плоштадот на Скопје како „место на кое се чини дека некое дете ги истурило своите играчки“. Овој националпатриотизам, кој е како пилула за народот против грчката ароганција, нема да и' донесе дополнителни поени на владата, но може да создава отпор кон опозицијата, која кога веќе ништо не може да смени, треба само да си дозволи да укажува на апсурдноста одвреме-навреме, како оној гостин од Албанија што забележал дека „само уште мајка Тереза не е качена на коњ“.

Вториот метод на зачувувањето на власта на Груевски е методот на перманентен политички маркетинг насочен кон дискредитирање и уништување на неговите конкуренти за власт од десницата или левицата. Тој малку во поголема форма од претходните режими за таа цел ги злоупотребува медиумите, судството, полицијата, јавната администрација и својата партија ја претвора во компанија која преку сите дозволени и недозволени методи се обидува да воспостави монопол на политичкиот пазар во Македонија. Тоа подразбира и создавање своја бизнис и финансиска олигархија и градење чуство кај населението дека таквата власт нема да дозволи ниту фер избори. Но, токму резултатите од изборите во 2011 година покажаа дека не е грешката кај власта, туку кај разединетата и по малку мрзелива опозиција. Ако опозицијата е вистина убедена дека народот е незадоволен, ама е уплашен од сегашната власт, треба само да го стимулира молчаливото мнозинство да излезе на избори, кое минатата година веќе гласало за промена на власта и да води кампања од врата до врата во стилот: „Осмели се! Направи го првиот чекор. Гласај против оваа власт!“ Но, потребно е прво таа да се осмели и одвреме-навреме да ја провоцира нетолерантноста на власта.

И третиот метод на Груевски во зачувувањето на власта е неговата тактика на користење стап и морков во политиката. Напоредно со борбата против корупцијата на политичките неистомисленици, со нивната лустрација како кодоши, затворањето на нивните медиуми, заострувањето на казните за се' и сешто, тој инвестира во јавниот сектор, што е одлика на социјалистичките и социјалдемократски влади. Инвестира во јавното образование, во јавно здравство, јавна радиодифузија, јавниот сообраќај, јавните спортски игралишта, јавни патишта, улици, плоштади, нуди јавна помош за купување куќи и станови, субвенции за земјоделството, пари за започнување нов бизнис и Владата ја претвора во најголем вработувач, инвеститор и потрошувач. Критиката на опозицијата за корумпираноста на власта ја амортизира со паролата „има за сите по нешто“.

Опозицијата не треба да си дозволи да ги критикува социјалдемократските политики (па и популистичките методи) од програмата на Груевски. Таа треба само да понуди доказ дека за истите или со многу помалку пари во тие сфери граѓаните можат да добијат многу поквалитетно образование, здравство, безбедност, патишта, јавен радиодифузен сервис во служба на граѓаните, а не во служба на партиите на власт и градби што Македонија ќе ја водат во иднината а што нема да ја враќаат во 19 век. И пак да има за секого, но и повеќе од сега.

(Авторот е универзитетски професор)