Дилемите за Ламбринидис без основа во ЕУ

Правата на националните малцинства се табу-тема за Брисел, па Ламбринидис со нив нема ни да се занимава

Слободанка Јовановска

Може ли Ставрос Ламбринидис да биде специјален претставник на ЕУ за човекови права? Ќе го судри ли оваа функција поранешниот шеф на грчката дипломатија со сопствената држава, која не ги почитува малцинствата? Расправата за овие прашања, колку и да звучи кредибилно во Македонија, е сосема јалова кога станува збор за новата функција што тој ќе ја преземе од октомври. Причина е начинот на кој ЕУ ги третира човековите права и како ги сфаќаме ние во Македонија - како два различни света.

Очекувањата дека Ламбринидис треба да оти во Атина и да ја праша сопствената влада зошто не им дава права на Македонците нема да се случат, не зашто тој нема да го сака тоа или Грција ќе го игнорира, туку зашто ЕУ воопшто нема ингеренции да се меша во оваа сфера на начин каков што сакаме ние во Македонија.

Во политичката терминологија на ЕУ човекови права се многу повеќе од малцински, па еден политички добро подготвен Македонец би се нашол во забуна ако следи таква расправа во Брисел, бидејќи ќе открие дека најголем дел од времето тема се правата на хомосексуалците, азилантите, имигрантите, хендикепираните, податоците на интернет, расистичките инциденти, половата нееднаквоста и едвај по некој збор за етничката дискриминација, пред се', на Ромите. И тоа, на индивидуална, а не колективна основа, главно, за граѓанска, а не политичка дискриминација и многу повеќе за еднаков третман при вработување, домување и пристап до државните услуги отколку онака како што ние очекуваме.

Потврда за тоа е последниот извештај на Агенцијата за фундаментални права која е формирана токму за оваа цел - да ги прошири компетенциите на Унијата во оваа сфера, бидејќи нив многу љубоморно си ги чуваат земјите-членки. Но, и самата таа се оградува дека околу признавањето на групните права на малцинствата и на нивните јазици се' уште нема што да бара.

„Признавањето на статусот на националните малцинства потпаѓа единствено под ингеренциите на земјите-членки. Во секој случај, земјата-членка е таа што признава национално малцинство. ЕУ регулативата нема што да каже во врска со тоа“, стои во документот, со додавка дека е дискреционо право на земјите-членки да им дадат права или преку некаков уставен инженеринг да им обезбедат некаква автономија на малцинствата.

„ЕУ ниту ги попречува ниту ги притиска земјите-членки да преземат такви одлуки“, стои во извештајот. Па така, во делот за дискриминација по етничка основа се заклучува дека најдискирминирани групи во Европа се Ромите во Чешка, потоа Африканците на Малта, Ромите во Унгарија, Ромите во Полска, Ромите во Грција, супсахарските Африканци во Ирска, Северноафриканците во Италија, Сомалијците во Финска и Данска и Бразилците во Португалија.

Слично е и во однос на употребата, т.е. признавањето на јазиците на малцинствата на територија на една држава. Иако во Повелбата на ЕУ јасно стои дека земјите-членки се обврзани да ја почитуваат јазичната различност, во исто време се потенцира дека „ЕУ нема компетенции да арбитрира или носи регулатива околу употребата на јазиците на национално ниво, ниту, пак, има експлицитна законодавна компетенција да отвори прашање за дискриминација базирана на употреба на јазиците“. Па така, најдискриминирани на етничка основа во Грција станаа Ромите, а нема ни „М“ од Македонците. ЕУ дури препорачува регулативите што се носат во Брисел да се преведуваат на малцинските јазици, но им остава слобода на земјите-членки да го прават тоа само ако нивниот статус е признат со националните устави.

„Самите ��емји-членки треба да ги одредат нивните законски пристапи во однос на регионалните и малцинските јазици“, стои во документот, а како пример се посочува Франција, која со нов член во уставот утврди дека регионалните јазици се дел од наследството на Француската Република. Со ваква немоќ, надежите на ЕУ се насочени кон Советот на Европа и неговите конвенции за човекови и малцински права што ги ратификуваа мнозинството земји-членки на ЕУ, но меѓу ретките што не го сторија тоа е и Грција.