Насловна

Мислења

Делбите по патриотска линија

Слободан Најдовски

И кај Македонците и кај Албанците секогаш имало делби. Поделбата е по различни основи

Кога се споменува зборот делби во Македонија, прво што паѓа напамет се делбите врз основа на различна етничка припадност и поделбите на патриоти и предавници во самите етнички заедници.

За делбите и за конфликтите по етничка линија, посебно меѓу Македонците и етничките Албанци, во минатото најмногу се зборувало. Тие постојано биле присутни и кога се живеело во пошироката заедница, но и од осамостојувањето, па до денес. Таа тема е постојано актуелна и не треба да се потценува бидејќи сонот за големи држави на Балканот кај некои народи и етнички заедници се' уште е присутен. Особено денес кога се заговора поделба на Косово и создавање на Голема Албанија, се' уште вирее во нечии глави, македонската политика треба да биде многу внимателна.

Од денешен аспект е интересна и поделбата, која по различни основи постои во самите етникуми, односно кај македонскиот народ и албанската етничка ��аедница.

И во двата случаја, поделбите на патриоти и на предавници се стари теми што се палат во даден момент и се користат за остварување на одредени политички интереси.

Кај македонскиот народ најчесто предавниците се доведуваат во врска со нивниот однос кон политиката на соседните држави и големите сили. За жал, во минатото, но и денес е доволно да се спомене и мала позитивност за политиката на некој од соседните држави и човек да биде прогласен за предавник. Имало и многу апсурдни ситуации. Така, само во еден ден се менувала политиката и тој што до вчера бил најголем патриот многу брзо бил прогласуван за предавник. Од денешен аспект, актуелна е и поделбата на патриоти и на предавници во зависност од односот по прашањето за соработката со претставниците на политичките партии на етничките Албанци.

Слична, ако не и идентична беше и состојбата меѓу припадниците на албанската етничка заедница. Најголемите предавници на албанските интереси, според дежурните патриоти, во поранешна Југославија беа оние што работеа во институциите на тогашната држава. Таа поделба е присутна и денес, но надополнета е и со односот на Албанците во државните институции на македонската држава. Во зависност од тоа која политичка партија на етничките Албанци е во владата, се менуваат и „бранителите“ на албанските интереси и прогласувањата на патриоти и на предавници.

Иако ќе останат присутни и натаму делбите по патриотска линија, некои други конфронтации меѓу етникумите, но и во самите нив, иако не им се придава значење, заслужуваат внимание.

Една од конфронтациите е и таа што произлегува од диспаритетот во рамномерната регионална развиеност на државата и разликите во степенот на развојот меѓу главниот град и останатите региони. Тесно поврзана со оваа конфронтација е постојано присутната тема за територијална припадност на политичарите од висок ранг и влијанието што го имале во распределбата не само на политичката, сфера туку уште повеќе во финансиската. Двете теми се присутни и меѓу Македонците и меѓу Албанците.

Кога би разговарале со моите битолчани за територијална лоцираност на државните вложувања, ќе го искажат својот револт со констатација дека владините институции единствено мислат на Скопје и во поново време на Штипскиот и на Тетовскиот регион. На прашањето за тоа од која регија се политичарите што имаат одлучувачко влијание, веднаш од прва ќе ви одговорат дека тие се од Скопје и претежно со потекло од источниот дел на Македонија.

Додека, пак, ако ова прашање им го поставите на граѓаните од албанската етничка заедница, до скоро ќе одговореа дека Тетово е центар на донесувањето на политичките одлуки, но сега работите се измешани.

Колку има вистина во ваквите тврдења и кај двата етникума? Гледано од аспект на носителите на највисоките државни функции во независна Македонија, но и во поранешната југословенска заедница, аргументите се на страната на оние што тврдат дека политичката, но и финансиската моќ е концентрирана кај луѓе што се или потекнуваат од источниот дел на државата. Така, од четворицата носители на највисоката по устав функција во државата, претседател на Македонија, тројца се со потекло од источна Македонија. Кај втората по ранг функција во државата, претседател на Собранието постои некоја избалансираност во територијалната распореденост. Кога е во прашање највисоката извршна функција во државата, односно премиерската, доминацијата повторно е на страната на кадрите што се родени или потекнуваат од македонските источни краишта.

Кај албанскиот политички кампус од осамостојувањето на Македонија до 2002, центарот на одлучување е Тетово, со незначително учество на некои кадри од околината на Скопје. Седиштето на првите политички партии на етничките Албанци беше токму во Тетово, а и лидерите на главните партии до конфликтот во 2001 година беа од тој град, родени таму или доселеници од Косово. Ривалитетот меѓу кадрите од другите градови, посебно од Гостивар и од Струга постоеше, како што беше случајот во ДПА, но тој беше амортизиран со отстранувања на политичарите што и' се спротивставуваа на тетовската политика. Идентично како и со политичарите од македонската политичка сцена што ќе и' се спротивстават на партиската централа во Скопје.

Со формирањето на ДУИ, главните креатори на политиката на Албанците се од кичевскиот дел, надополнети со влијание на поединци од Липковско-карадачкиот регион.

Во конфронтацијата и ривалитетот меѓу Тетово и Кичево, како „оштетена страна��� се почувствува Гостивар. Токму тоа е и една од главните причини за формирањето на партијата на гостиварскиот градоначалник Руфи Османи. Се разбира, и кај него останува залагањето за албанската кауза што е заеднички именител на сите партии на етничките Албанци во Македонија.

Битката за регионална моќ во политиката и финансиите албанските политички субјекти во Македонија ќе ја водат во две насоки.

Првата е започната со преговорите за формирање на новата влада и ќе биде водена со партиите од македонскиот блок. Таа битка ќе биде за прераспределба на државниот буџет по национална припадност на населението, која е многу опасна за унитарноста на државата и претставува повлекување на ортомата, која некој треба да ја згазне за да има кавга. Втората е за внатрешна, меѓуалбанска доминантност во регионите во кои живеат Албанците и нејзината реализација започна со локалните избори за да продолжи на парламентарните.

(Авторот е поранешен пратеник)