Мислења

Античките Македонци од Таџикистан

Нано Ружин

По Хунзите од Пакистан, можеби нашите крвни етнички сродства ќе ги пронајдеме и во Киргистан, Таџикистан или Курдистан

Таџикот Ајван Бубаќов го запознав во афирмираниот ресторан „Три шешира“ во белградска Скадарлија за време на една вечера на која присуствуваа повеќе афирмирани професори од Белградскиот универзитет. Меѓу боемските стихови на Ѓура Јакшиќ, сатиричните досетки на Нушиќ и мирисот на скадарлиската скара, професорот Љубиша Адамовиќ ја порача нашата фолклорна химна „Македонско девојче“. Виолинистот Арса со посебни емоции стружеше врз жиците на сопствениот инструмент, а кога заврши, рече: „Ова беше за вас, Македонците, и за мојата голема и непрежалена љубов Марика од Титов Велес“. Служел армија во Велес, се заљубил во нашата Марика и често оделе на скара под мостот. Љубовта завршила несреќно кога таа заминала да живее во Канада.

Тој се' уште ги евоцираше своите спомени кога од соседната маса ни пријде еден средновечовен човек и со голема вниматеелност и извинување ми се обрати на некој српско-руски дијалект. „Ви сте Македонец?“ Му одговорив потврдно. „И јас сум по татко Македонец, а по мајка Таџик“. „Добро, ништо необично. Ние сме малку, ама сме добро распоредени“, настојував да ја релаксирам атмосферата. Претпоставував дека некој од нашите печалбари или протераните од Егејска Македонија стигнал до далечниот Душамбе, во Заткавказието и таму се зародиле со локалните Таџики. Дознав дека најдобро од странските јазици го владее францускиот, бидејќи за време на Советскиот Сојуз, во чиј состав беше и Таџикистан, англискиот се сметал за империјалистички јазик. „Дури и денес немаме амбасада во САД“, иронично го истакнуваше антиамериканизмот на актуелната посткомунистичка власт на вечниот претседател Рахманов. Продолживме на француски. Го прашувам зошто не го задржал името на татко му и дали бил во неговото родно место во Македонија. Тој ме погледна чудно и полунавредено рече: „Секако дека сум бил во родното место на татко ми. Таму пораснав. Toa село се наоѓа на езерото Александар Македонски или по таџикистански Искендер кул (Александрово Езеро) во Заваштан, северниот дел на Таџикистан. Јас го носам името на мојот дедо Ајван. Кај нас имињата се наследуваат од колено на колено. Дедо ми многу го сакав. Тој беше познат човек и заменик-директор на колхозот ’Пампурово – Добровјецки‘. Дедо ми Ајван беше и голем комунист, учесник во Револуцијата и во големата ослободителна војна. Тој беше носител на Сталиновиот орден за храброст. Бил во алпинистичката единица, а по завршувањето на Втората светска војна, два пати го освоил врвот Ленин, а еднаш врвот Комунизам на Памир. По распаѓањето на СССР, луѓето на претседателот Рахманов го сменија името на врвот Комунизам со името на најзначаен таџикистански цар од крајот на 9 век, Исмоил Сомони, продолжувачот на Александровиот дух.

„Дедо ми ми раскажуваше дека кога во дваесеттите години на 20 век го откриле врвот што го носи името на Ленин, сметале дека со 7.160 метри бил највисок врв на Памир и разбирливо е што го нарекле со името на врховниот водач Владимир Илич Ленин. Но, по неколку години, кога технологијата напреднала со посовремените инструменти, било утврдено дека постои уште повисок врв од Ленин со над 7.200 метри. Сталин го уапсил целото раководство на Таџикистан, а највисокиот врв го нарекол Комунизам“.

Оваа приказна со врвовите ме потсети и на македонскиот пример. Му раскажувам на Ајван дека ние немаме езеро со името на Александар Македонски, но затоа највискиот врв го нарековме Титов врв според името на југословенскиот лидер Јосип Броз. За утеха го изградивме најголемиот споменик на светот посветен на Алек��андар Македонски. Но, нема да се изненадиме доколку под влијание на политичките љубители на атнтичкото, овој врв или некоја планина, река или езеро ги преименуваме во името на нашиот славен предок Александар Македонски.

Мистериозниот Ајван Бубаќов, Македонец од Таџикистан, ме заинтригира. Ми кажа дека заминува да живее во Нов Зеланд кај син му Искендер. Го загледував, имаше лик на Балканец со светли очи. Зборуваше тивко, одмерено и оддаваше впечаток на скромен човек со темелни знаења. Го замолив да ми ја објасни мистеријата за неговите македонски корења. Со неодреден поглед и длабок мистичен глас ми раскажа дека во времето на освојувачките походи на Александар Македонски во Азија во северните предели на Таџикистан останале околу 400-500 Александрови воини за да ја чуваат заднината на неговата армија. Александар претстојувал крај големото езеро со целата свита, а неговиот императорски шатор бил распослан на бреговите на езерото. По заминување на војниците, езерото го именувале според името на нивниот Александар Македонски.

Оние што останале во Таџикистан останале засекогаш. Отсечени од главнината дури не ни знаеле дека во меѓувреме нивниот император починал. Ги попримиле локалните адети, се замешале со Таџиките и ете денес се' уште опстојуваат како посебна групација во рамките на теџикистанската заедница. Подоцна ја попримиле и муслиманската религија, но, сепак, останале како препознатлива општествена група. Во Таџикистан се' уште се наоѓа еден од прстените на Александар, изработен од масивно злато со изгравиран паун.

„Немаме дипломатски проблеми со Грција“, вели Ајван. Атина е индиферентна на нашите антички приказни и корени. Повеќе имаме проблеми со нашите соседи, пред се', со Узбекистан, околу граничната линија. Слично како на Балканот, и во Заткавказјето најголемиот проблем меѓу соседите се недефинираните граници и територијалните претензии. Со државите што не ни се соседи немаме проблеми. И вам да не ви беа соседи Грците, ќе немавте проблеми, но ете соседите едноставно не се поднесуваат,к особено ако имаат заедничка историја и веруваат во идентични историски личности.

Македонците во Таџикистан имаат многу позитивна репутација, слична на Евреите во САД и во Европа или Цинцарите на Балканот. „Ние сме најспособните и најпродуктивните жители на Таџикистан. Меѓу нас постои силна поврзаност и солидарност“. Освен Таџиките, чиј процент изнесува 64,9%, меѓу кои се вбројува и непознатиот процент Македонци, во Таџикистан живеат и Узбеки - 25%, Руси - 3,5% и останати околу 6,6%. Дури 85% од населението се муслимански сунити, а 5% се шиити. Останатите Таџикистанци се атеисти и христијани. Официјални јазици се таџикистанскиот и рускиот.

Приказната на таџикистанскиот Македонец Ајван Бубаќов може да им помогне на загрижените истражувачи на македонскиот идентитет кои настојуваат да ги пронајдат нашите корени во епохата на антиката. По Хунзите од Пакистан и Македонците од Таџикистан, можеби нашите крвни етнички сродства ќе ги пронајдеме и во Киргистан, Казахстан или во Курдистан?

(Авторот е универзитетски професор)