Мое ќоше

Четврто полувреме

Ерол Ризаов

Кога мажите плачат, се случуваат големи работи. Го видов тоа некни во киното „Милениум“

Дарко Митревски пак направи добар филм. Одличен. Мојот „Оскар“ јас веќе му го доделив со голем ќеф и на Дарко и на сите што беа и работеа со него и што го направија „Трето полувреме“, уште еден голем македонски филмски бисер. Дали Холивуд ќе му го даде неговиот „Оскар“ одлучува машинеријата на светската филмска индустрија. Тоа е веќе четврто полувреме, тежок натпревар, кој се игра по други правила.

Неисе, со „Оскар“ или без него, иако би било повеќе од добро да влезе во македонската витрина, сепак, убеден сум дека филмот ќе добие заслужени признанија и, се разбира, голема гледаност, бидејќи има свој специфичен и оригинален пристап кон една универзална светска тема, страдањата од војните на сите народи и холокаустот. За судбината на Евреите се напишани стотици светски ремек-дела, снимени се, исто така, фантастични филмски остварувања, од документарни до грандиозни филмски баснословно скапи спектакли изработени од светската филмска елита. Посебноста на овој филм произлегува од тоа што Дарко Митревски нашол свој агол и свој јазик да ја наслика европската сиромашна периферија, Балканот, како таму, односно ваму кај нас, во Вторта светска војна се одвива само навидум истата драма како дел од геноцидот на Евреите. Драмата историски гледано е иста по својот крај, но балканската посебност со судбината на македонските Евреи му дава на филмот и една нова димензија која нема врска со уметноста. Тука политиката, како и обично, направи тежок фаул без да го види филмот. Политичарите најчесто играат на невидено, така им е најдобро. Ако чекаат да видат што е вистината како и сите други, не можат да поентираат и не можат ништо да ќарат.

Дарко Митревски не кокетира ниту со сценариото, ниту со режијата, ниту со историјата, а најмалку политички со трагедијата на Евреите, туку успева филигрански да ја смести во безвременски рамки не само судбината на Евреите, туку и на Македонците, на Србите, на Бугарите и на Германците. Со класична сторија на силна и забранета љубов меѓу Македонец и Еврејка, преку фудбалски тим и натпревари и преку легендарниот тренер Рудолф Шпиц кој го води натпреварот на својот тим отстранет надвор од трибините, Дарко брилира и маестрално ја доловува филмската магија која ширум ќе му ги отвори вратите во светската кинематографија.

Сакам да споделам со вас уште нешто многу лично, зашто излегов со големо олеснување од киносалата по неговата скопска премиера. Не е причината само во тоа што Дарко направил добар филм. Примамливоста на национализмот и шовинизмот може најлесно да се протне на филм на што не се имуни ни најголемите режисери и писатели. Слободата на творештвото лесно ги поминува црвените линии кои оставаат горчина колку и да се големи признанијата и наградите, колку и да станува збор за ремек-дело. Дарко го одбегнал сето тоа, пред се', поради својот личен профил на слободоумна личност, па потоа како творец. Знам дека нема непријатно да се чувствуваат оние што му судеа на филмот без да го видат. Тоа им е секојдневна работа. Тие можат да го негираат и Питагора, и Дарвин и Менделеев и Ајнштајн, такви шарлатани во последно време многу се намножија во светот. Нивните балкански колеги можат да ја оспорат и гравитацијата, бидејќи живеат и создаваат во бестежинска состојба. Но, длабоко верувам дека барем со една мала доза на сомнеж кон сопствената идеологизирана историја ќе го проследат филмот нашите соседи во Бугарија гледајќи ја филмската сторија за трагедијата на македонските Евреи. Се разбира дека, притоа, воопшто не мислам дека и македонската историја нема темни страници и иделогизирани приказни и стереотипи кои со години прават пустош во свеста на Македонецот, како и кај сите балкански народи. И за тоа верувам новото време ќе донесе свои филмови. Дарко Митревски направи филм потпирајќи се на законите на филмската уметност. Тоа не може да се оспори. Со уметност се прави нова историја и се градат трајни споменици. Со интервенција на политиката во уметноста и во науката се гради мит, лажна историја и квазипатриотизам, кој остава трајни негативни последици во свеста на повеќе генерации, кои потоа при соочување со вистината, доживуваат трауми, фрустрации, осудуваа�� и оценуваат и на видено и на невидено.

Но, сепак, најдобро е сето ова да го видите со свои очи и да го поминете преку своја глава. Одете и погледнете го филмот и бравурозната игра на актерите. Нема да зажалите. Не кријте ги солзите. Некогаш е здраво да се пуштат да течат слободно. Можеби на жените тоа им е полесно, ама кога мажите плачат, тогаш се случуваат големи работи. Некни јас го видов тоа во киното „Милениум“. Не на филмското платно, туку во публиката, а и мене ми влезе песок во очите. Видете го тоа и вие.