Насловна

Фреквенција звучна

Со уметниците како со карго-транспорт

Тина Иванова

Да се биде уметник во нашава држава, понекогаш значи да си таму подолу. Ако може и најдолу. Системот, институциите не толку ретко оставаат да те газат, понижуваат, да ти го земат достоинството. Колку ова и да звучи необјективно, колку општеството да има почит и надлежните да создаваат услови за културата и за уметноста, одвреме-навреме токму тие не' шокираат со третманот кон припадниците на оваа наша елитна фела.

Деновиве сме сведоци на едно катастрофално патување на уметници, кое треба да ги засрами надлежните институции за култура. Голем број членови на ансамблите на Македонската опера и балет, оперски солисти, музички, балетски и хорски уметници, беа измалтретирани во чинот да ја претстават македонската култура во најдобро светло. Заминаа на гостување во Франција, во градот Безие, на повеќе од две илјади километри оддалечен од Скопје, каде што во рамките на традиционалниот фестивал „Кантарена“ во славната „Арена на претставите“ требаше да ја изведат гра��диозната „Кармина Бурана“ од Карл Орф. По дводневно патување со два автобуса, од кои едниот се расипал на половина од бескрајно долгиот пат, без соодветна климатизација во екот на летото, сместени во руиниран ученички интернат со хигиена на најниско ниво, уметниците логично манифестираа револт. Уморот, психичката и физичката исцрпеност, а на крајот и стапнатото достоинство беа повеќе од доволна причина тие, сепак, да го откажат настапот. Иако, до последен момент се колебаа дали да замижат по се', да ги кренат главите и да застанат на сцената изведувајќи ја претставата со последни сили. Само за да ги претстават својата матична куќа и својата земја гордо на ова прво гостување на македонски ансамбл во овој далечен францускиот град.

Вака, некако идентично, само во „домашни“ услови, веќе со години им се случува и на членовите на Македонската филхармонија. Секоја година за отворањето на престижното „Охридско лето“ на кое гостуваат врвни уметници од странство и кои домаќините ги дочекуваат со широко отворени раце, музичарите од Филхармонијата се принудени самите да си бараат сместување, приватно, нагрбени со своите инструменти талкајќи низ охридските калдрми во потрага по „имет соба“. Во тие фестивалски охридски денови се случува катагодишната јулска авантура на македонските филхармоничари. Па, наместо концентрацијата за претстојниот настап, за интензивните претконцертни увежбувања, нивните главни реплики се преокупациите за тоа кој каде се сместил, во каква соба, со каква бања, а не ретко и дали некој воопшто ќе има каде да преноќи. Во отсуство на најелементарното остварување на својата функција, и ова лето се чини ќе бидат препуштени на самоснаоѓање.

Од се' најмногу секако се несфатливи парадоксите. Оној некаков „приватен“, селективен однос на институциите спрема уметниците. Реперот како да е политичката верност, а не уметничкиот дострел. Има, потврдува критиката, некои „уметници“, кои со ништо не ја заслужиле својата титула, се форсирани, величани, наградувани од страна на државните институции. Форсирањето без уметничка заднина и квалитетен багаж, создава искривен вредносен суд во широката и културолошки недоволно едуцирана јавност. Од уметноста често вештачки се создава естрада, која незаслужено се поместува кон врвот на квалитативната уметничка скала.

На сметка на тоа, „страдаат“ и неоправдано се запоставени уметничките души со вистински вредности и со единствената „мана“ што не умеат, не се скроени, немаат дарба да се лактаат партиски. Страдаат тие, страда и уметноста, се губат критериумите за вистинските вредности. Се потценуваат и се понижуваат нивната уметност, нивните дела. Системот, одговорните што треба да ги креираат условите и да ги одредат реперите на вредносните судови ги попречуваат нивните творечки потенцијали и ги повредуваат нивните кревки емоционални пориви. Па, наместо да ја возвишуваат нивната уметност, ја деградираат нивната личност. И, наместо нивниот творечки напор да резултира со некоја брилијантна творба, тие страдаат соочени со бизарни ситуации.

До кога државата ќе „паѓа“ на испитот на сопствената неопитност? Во денешно време, во услови на мноштво агенции за посредување на се и сешто, белки може и грижата за баналните организациони работи да им се препуштат на за тоа професионални компании. Македонските уметници, македонските уметнички колективи, да не бидат повеќе малтретирани и понижувани. Од државата, од нејзините надлежни институции, од одговорните во нив, се очекува да бидат нивниот вистински закрилник.

Живата култура, уметничкото творештво тоа го заслужуваат. Нужно е само малу повеќе внимание кон уметниците. Тие се приоритетот при креирањето на културната политика и создавањето на национална уметност и култура.