Чии кодоши крие(ла) тајната полиција?

Изблиците „чии се службите“ влеваат несигурност кај
граѓаните, велат експерти

Оливера Војновска


Деновиве македонската јавност е сведок на жестока расправија меѓу сегашниот и поранешниот премиер, поврзана со нашата трагикомичната лустрациска сага. Двајцата политички ривали, Никола Груевски и Бранко Црвенковски, меѓусебно се обвинуваат за злоупотреба на тајните безбедносни служби во функција на заштита на сопствените кодоши. Во препукувањата за тоа кој и кога ги проветрувал архивите со кодошките досиеја, неизбежно се вклучија и партиските централи на ВМРО-ДПМНЕ и на СДСМ, додавајќи доза на драматика и загадочност.

Експерти предупредуваат дека вакви сериозни обвинувања за манипулација со специјалните служби, особено кога се јавно искажани од највисоки политички личности, имаат посебна специфична тежина. Посматрачите на нашите политички состојби посочуваат дека „ваквите изблици за тоа чии се службите“ влеваат несигурност кај граѓаните и дополнително го засилуваат сомнежот дека македонското општество има сила да спроведе праведна и правична лустрација.

Поли��ичкиот аналитичар, Алберт Муслиу не гледа искрена политичка волја да се спроведе лустрацијата. „ Треба да се понесе морална и политичка одговорност за институционално спроведување на лустрацијата без влијанија и притисоци“, вели Муслиу. За него е несфатливо како може личности кои се или биле на високи функции, да фрлаат сомнеж за работата на тајните служби, а со тоа и на легитимноста на процесот. „ Која е смислата на лустрацијата ако премиерот вели дека службите манипулирале со документите. Ако се имплицира дека во одреден период - кога некој друг бил на власт, се прочешлувале архивите и се фалсификувале документи, значи ли тоа дека и сега се фабрикуваат досиеја, или пак, тие се тргаат на сигурно место“, прашува Муслиу.

Професорот на ФОН, аналитичарот Мерсел Биљали вели дека злоупотребата на безбедносните служби е недозволива во демократски и организирани општества. „ Такво нешто е можно само во банана републики, но ние изгледа сме ја донеле државата токму во таква фаза“, со жалење констатира Биљали. Според него, владејачката партија прави се' само да го дефокисура вниманието од натрупаните проблеми на економски, социјален и надворешно-политички план. „Тоа е уште едно кукавичко јајце на ВМРО-ДПМНЕ, на кое опозицијата не смее да наседне. Милијарда кодоши не може да и' наштетат на државата, колку што може власта со ирационалната политика и потезите што ги влече. Затоа, опозицијата треба тука да ја насочи острицата , а не да лови кодоши во ВМРО-ДПМНЕ“, смета професорот.

Црвенковски неодамна коментирајќи ги најавите за масовна лустрација (ќе се контролираат сите сегашни и поранешни функционери од АСНОМ - 2 август 1944 година до 2019 година) изјави: „Што се однесува до мене и до целокупното раководство на СДСМ, власта може да предлага каков сака широк опфат и по структури на личности и по период. Едноставно нема ништо да најдат и повторно ќе се заплеткаат со некакви свои поранешни или сегашни членови и симпатизери“.

Премиерот Груевски пред два дена ја оцени како скандалозна оваа изјава на Црвенковски. „Граѓаните нека се прашаат како знае Црвенковски дека во редовите на СДСМ нема кодоши. Или тој имал некаков пристап до документите на тајната полиција кога бил премиер или, пак, можеби нешто менувал во тоа време, но може да се сомневаме и дека таа структура на власт во првите години по осамостојувањето уфрлала во опозициските редови луѓе што требало да вршат политички дисквалификации, кодошења и слично“, смета Груевски.

На ова од СДСМ возвратија:„Треба да се соочат со фактите дека прв премиер на независна Република Македонија беше Никола Кљусев, а прв министер за внатрешни работи беше вујкото на премиерот, Јордан Мијалков. Во дваесет години независност на Македонија, ВМРО-ДПМНЕ на власт е веќе вкупно единаесет години, што потврдува дека Груевски точно знае и е лично одговорен што се' има собрано во неговата партија“.

Политичкиот аналитичар Ивица Боцевски, кој е еден од изготвувачите на Законот за лустрација, воопшто не е изненаден од ваквата кодошка кавга меѓу Црвенковски и Груевски. „Тоа е дел од вообичаениот политички фолклор. Очигледна е намерата за девалвирање на лустрацијата и нејзина политичка злоупотреба. Процесот треба да се спроведе транспарентно со целосно објавување на досиејата за научна, историска и публицистичка дејност“, смета Боцевски.

Сепак, во неодамнешното интервју за „Утрински“ и Боцевски оцени дека сенките на безбедносните служби висат над лустрацијата: „Не е дозволива дволичност во политичкото однесување. Од една страна сакаме лустрација, а од друга страна, пак, гледаме како практично не постои парламентарна контрола врз безбедносните служби. Политичките партии треба да покажат јасна политичка волја за почитување на актуелните уставни начела за цивилна контрола врз војската, полицијата и безбедносните служби. Во досегашното македонско демократско искуство тоа не било случај. Сомнежите дека лустрацијата може да се претвори во „лов на вештерки“ и средство за политичка пресметка стануваат легитимни во услови кога новите измени на Законот ни се претставуваат како „фаит аццомпли“ од страна на двете владејачки партии“.