Мислења

11 Октомври - да не се заборави!

Ивор Мицковски

Оваа власт намерно ги игнорира вредностите што произлегуваат од антифашизмот и од сите идеи што водат кон модерна, демократска и европска нација

Човек заборава! Заборавеноста не е дело на времето, туку �� наше дело, на човекот што сака да заборави и затоа заборава. Оваа година се навршуваат 70 години од 11 Октомври, почетокот на вооруженото народно востание против фашистичкиот окупатор и предуслов за сите понатамошни успеси на македонскиот народ, македонската државотворност и нација. Сите сме свесни како актуелната власт го игнорира и го минимизира овој празник, но уште повеќе, како тоа игнорирање е само дел од една поширока ревизија на македонската историја, карактер и идентитет.

Нема ништо „старо“, „комунистичко“ или носталгично во полемиката која сакам да ја развијам околу игнорирањето и ревидирањето на нашата славна антифашистичка историја. Напротив, сакам дополнително да ја разгорам и со прашањето дали однесувањето на власта е последица на нивниот вроден апсолутизам и идеолошки догматизам, на една природна тенденција кон нови форми на фашизам или пак причината е новиот бран на државна некултура и неодговорност, еден антиевропски и антизапападен сентимент кој е основа за нивната идеја за Македонија?

Ова се актуелни прашања што зборуваат за нас, не само за нашето минато туку и за нашата сегашност и за иднината, за тоа какви се тие што раководат со земјава, за тоа каква е нашата национална култура и за тоа какво е јавното расположение и мислење.

Денешната власт го чита датумот 11 октомври како еден вид крај на македонските државотворни аспирации. Вистината, пак, е дека тој датум, 11 октомври, и почетокот на македонското народно востание и отпор, треба да се читаат реално, како почеток на македонската државотворност. Тој отпор понатаму треба да се врзува за својата повисока политичко–институционална цел и постигнување – Македонија со кодифициран јазик, јасен и државотворен идентитет и со сите елементи на државотворност во рамките на Југославија, а подоцна и независна и самостојна држава. Тоа е еволуцијата на државотворноста на Македонија и таа крајна и највисока цел, постигната на 8 септември, би била невозможна без 11 Октомври и без народниот антифашистички отпор. Затоа тврдам дека Македонија не смее да го игнорира своето социјалистичко минато, а уште помалку да ја игнорира или да ја релативизира Асномска Македонија.

Забележете само една работа, победата над тоталитаризмот во Втората светска војна и антифашистичкиот карактер се најголемиот мотив и причина за новата и прогресивна државност во сите западни земји. Одеднаш, сите земји се согласуваат околу демократските вредности, го напуштаат себичниот национализам и ја прегрнуваат европската идеја на помирување и обединување, нешто од што до ден денес црпат морален кредибилитет и на што го базираат модерниот национален идентитет. Ако ние денес бегаме од таквата идентификација и од тоа наследство, тогаш мора да постои јасна причина зошто е тоа така.

Подеднакво ме загрижува фактот што се' почесто се величи антикомунизмот и тоа баш за сметка на антифашизмот. Настрана инструментализацијата и селективноста, тоа што е најопасно е што релативизмот кој се употребува за изедначување на антикомунизмот и на антифашизмот или, пак, за свесно нагласување на антикомунизмот, доведува до еден друг вид еквидистанца, а тоа е помеѓу фашизмот и антифашизмот. Одеднаш за Македонецот треба да се изедначи поранешниот систем во кој живеел и фашистичката окупација. Одеднаш, да се биде недемократичен и тоталитарен десничар е повеќе оправдливо и поприфатливо. 

Историското изедначување меѓу фашизмот и комунизмот е легитимно, но тоа не смее да служи за ревидирање и за запоставување на македонската специфичност. Воедно, не смееме никогаш работите да ги гледаме црно-бело и да заборавиме дека злото наречено советски комунизам, сепак помогна во победата над едно поголемо зло, германскиот нацизам. Не смееме да заборавиме дека Македонија била земја жртва на нацизмот, а не на комунизмот. Тоа што власта толку едноставно го нарекува комунизам и злосторствата кои му ги препишува не и' припаѓаат на Македонија и на југословенскиот социјализам. Ако власта сака социјализмот во Југославија и во Македонија да го изедначи со комунизмот кај источните сателити и во Советскиот Сојуз, тогаш таа прави голема историска злоупотреба врз нашата историја и врз нашето минато.

Втора работа која е важна да се напомене кога станува збор за актуелното изедначување на антифашизмот и антикомунизмот во Македонија е што нашата земја никогаш немала квислиншки политички претставници кои ја воделе, никогаш немала колаборационисти кои ја претставувале и кои реално одлучувале за нејзината судбина. Оттука, ние, за разлика од некои други земји, немаме никаква потреба или причина да креираме некакво лажно изедначување. Земја која во име на една актуелна и мизерна идеологија го камуфлира значењето на својата историја е земја која нема свест за самата себеси, која го минира и го руши нашиот историски идентитет.

И тука лежи мизеријата на оваа десница и на нејзините интелектуалци, што дури и кога ќе станат луѓе на државата, не сакаат да ја прифатат антифашистичката традиција на овој народ и на оваа држава, не сакаат да ја промовираат таа голема победа на демократијата врз тоталитаризмот. Повторно се потврдува дека секоја македонска идеја за државност и за патриотизам, која не води сметка за антифашистичкиот карактер и за минатото на нашата земја и народ е мизерна, ниска и трагикомична. 

И, сега, можеме да поминеме на актуелната суштина. Отфрлањето на антифашизмот не завршува само со (не)односот кон минатото, туку има една многу подлабока и поактуелна позадина. Вистинскиот проблем е што оваа власт нема однос кон сегашноста и кон иднината. Тие не ја препознаваат политиката на сегашноста и на иднината. Факт е дека европските вредности и екстремниот национализам што власта го форсира, не можат да кохабитираат. Идејата да се биде свој, себично и националистички да се турка своето, ниту е европска сегашност, ниту е европска иднина. Затоа и тврдам дека оваа власт намерно ги игнорира вредностите кои произлегуваат од антифашизмот и сите идеи кои водат кон една модерна, демократска и европска нација. А тука, пред се' стои отфрлањето на заедничката европска идеја за демократија. Затоа во Македонија се судираат две идеи за тоа што е демократијата. Едната е републиканска, национална и европска и неа можеме да ја дефинираме како уставна демократија, која се препознава во модерната држава, во поделбата на моќта и во принципот дека суверенитетот лежи во народот. Оваа втората која денес доминира, има идеја за една демагошка квазидемократија, за еден авторитаризам кој наводно во име на народот гради нов поредок, а во суштина е само една конзервативна и анахрона револуција. Тоа е идеја за еден популизам кој се наметнува како моќ над се останато, каде одлуката доминира над правилата, каде новиот принцип на слобода се базира врз кршење на правилата и законите, токму затоа што новиот систем гради хиерархија во која народот треба спонтано и самоволно да му се потчини да демиургот на новата Македонија. Ваквата идеја, содржи во себе еден тоталитарен инстинкт, една нова културолошка хегемонија каде отсуството на демократија и сите злоупотреби идеолошки се оправдани од замислените националистички подвизи и хоризонти на власта. Тоа што се нарекува духот на времето, е во судир со нашиот идентитет, со нашите вредности, со континуитетот на нашата антифашистичка и демократска историја. Крајната цел е да заборавиме кои сме и што сме биле, што се случува денес, која е нашата национална свест.

(Авторот е аналитичар)