Глобалист

Што сака Груевски?

Љупчо Поповски

Ефикасните лидери на својата визија и' даваат значење на политика што инспирира. Какви заеднички идеи и заеднички цели споделува нашето лидерството; дали е тоа дефиницијата на Ниче: „Јас, државата, јас сум народот“

Прашањето не е реторичко, ниту, пак, е злонамерно. Тоа прашање извира од стоте дена на новата влада на премиерот Никола Груевски. Во последниве пет и пол години, тој е неприкосновен лидер што немаше проблем да ја спроведува својата агенда во Македонија. Сега дојде времето за нешто повеќе од агенда – дојде времето за визија.

Драматичните настани во Грција, даминиот гамбит на Јоргос Папандреу, кругот што се затвори околу Силвио Берлускони (кај кого Груевски пред еден месец отиде како на аџилак), бесот на господарите на Европа (Ангела Меркел и Никола Саркози) се извонреден сигнал за оние што сакаат да ги прочитаат. Нешто се менува во Европа; може ли трустот мозоци во Владата да протолкува барем половина од тие настани за да бидат подготвени за моментот кога ќе дојде одлуката островот Македонија да се спои со европското копно. Само наивните би помислиле дека грчката трагедија не е контролирана од главните европски престолнини (откако Папандреу беше принуден да поднесе оставка во византиската игра што маестрално ја изведе, Меркел му честиташе на одважниот чекор кој таа му го препорача, а не можеше да се одбие). Кога ќе почнат да се собираат камчињата во македонскиот мозаик – се разбира, на него нема слика, туку се испишува решението за името – она што беше триумф на 5 јуни може да се претвори во победа на кралот Пир. Случувањата во Македонија откриваат некои траги, но на хоризонтот нема визија туку повеќе прагматичен опортунизам.

Она што ефикасните лидери го прават е на својата визија да и' дадат значење на политика што инспирира, политика која ќе помогне да се создадат заеднички цели и да поттикне заедничка акција. Без визија е тешко да ги водиш другите. Фредерик Смит, директорот на „Федерал експрес“ (најголемата компанија во светот за брза испорака, популарно позната како FedEx) аргументира дека „основната задача на лидерството е да ја сподели визијата и вредностите на организацијата“. Лидерите често мислат дека визијата може да ги реши повеќето од проблемите, но погрешната визија (или преамбициозната) може да предизвика штета.

Кога ја поднесовме тужбата против Грција во Меѓународниот суд на правдата во Хаг медиумите известуваа до најситни детали за тој одважен чекор, се пренесуваа биографиите на странските професори и адвокати што ги ангажира државата за да ги бранат нашите ставови. На сослушувањата во Хаг заминуваа групи новинари. Сега, пред самото донесување на одлуката, владее речиси целосен молк, па дури се релативизира целиот процес. Погрешно е да се тврди дека некој посакува пораз во Хаг, но што ако таа постбукурешка визија ни донесе значајна политичка штета.

Во март 2009 година словенечкиот лидер на опозицијата Јанез Јанша во интервју за „Дневник“ зборуваше што навистина се случило во Букурешт една година порано (кога тој беше премиер): На затворениот дел од состанокот на лидерите на НАТО Јанша предложил Македонија да стане членка на Алијансата, а за шест месеци да се најде решение за името. „Имаше многу поддршка, но немаше време да направиме цел круг консултации со сите земји-членки, зашто сите беа фокусирани со проблемот со Грузија и со Украина. Тоа беше несреќна околност што ја стави Македонија во тешка позиција“. Тој велеше дека Грција имала формално право да го искористи ветото, но дека немала морално право. Невозможно е да се тврди дека македонското лидерство не ги знаело овие детали пред да ја поднесе тужбата во Хаг. Дали сега, пред донесувањето на пресудата, нашата елита наеднаш длабоко почнува да се сомнева дека можеби погрешила?

Изминатиов викенд Груевски беше на изборната конвенција на Словенечката народна партија што ја предводи Јанез Јанша за да и даде поддршка на сестринската партија пред вонредните избори на 4 декември. Груевски замина во Љубљана откако во интервју за „Утрински весник“ го спореди враќањето на искусните кадри во СДСМ со „тешка артилерија од Првата светска војна“, на кои местото им е во музеј. Тоа беше само продолжение на вмровската тирада што се слуша неколку години дека на сдсмовскиот камп, нереформиран и застарен, му треба демократизација. Но, со кого се поздравуваше во Љубљана Груевски и кого го фалеше? Јанез Јанша беше министер за одбрана во првата посткомунистичка влада на Словенија, беше премиер од 2004 до 2008 година, на чело на Словенската народна партија беше избран во 1993 година, а потоа реизбран за нејзин лидер во 1995, 1999, 2001, 2005 и 2009 година. Дали е тој истрошен транзициски политичар чиешто време поминало? Дали политичките противници на Јанша во Словенија би се осмелиле да тврдат такво нешто?

Кога кадрите на ДУИ ги зазадоа ресорите за одбрана и евроинтеграции во новата влада на прв поглед тоа изгледаше како визија за споделување на одговорностите за тешките искушенија околу НАТО и ЕУ (името и реформите). Сто дена подоцна тоа повеќе наликува на прагматичен опортунизам. ВМРО-ДПМНЕ го задржа само местото министер за надворешни работи на чело со дипломат-пионер (и така дипломатијата овие години се водеше од кабинетот на премиерот, а не од МНР), па дури и претседателското место во мешовитиот комитет за соработка со Европскиот парламент му го препушти на еден многу мал коалициски партнер. Дали Груевски беше свесен дека доаѓа време на тешки одлуки? Дали со тоа тој на посреден начин им го сврте грбот на граѓаните, иако тој секогаш сака да кажува дека оди рака под рака со нив.

Без оглед на јавните прокламации овие сто дена покажаа дека во Македонија како да функционираат два владини кабинети, кои работат независно еден од друг. Груевски во своето видео обраќање за стоте дена (преседан којшто многу зборува) НАТО не го спомена ниту еднаш, а ЕУ само попатно, само еднаш. Беше ли тоа новата визија што се подготвува или пак е проблем кога нема што да кажеш. Допрва ќе видиме, но дуализмот во Владата нема да не' однесе никаде. Без силна владина поддршка ниту Теута Арифи, ниту Фатмир Бесими, ниту Никола Попоски нема да направат ништо повеќе од постојаните смешкања и празните реченици.

По конфузијата во Грција апсолутно е нереално да се очекува дека нешто може да се случува околу името до почетокот на идното лето. Па, дури и тоа е преамбициозен термин (освен ако во центрите на моќ не решат конечно да ја прекинат преговарачката забава, што не е исклучено). Какви заеднички идеи и заеднички цели ќе споделува лидерството – дека „не е добро еден политичар да му сврти грб на сопствениот народ“, како што вели Груевски, или го отвориме патот за она што го напиша Фридрих Ниче во своето ремек-дело „Така зборуваше Заратрустра“: „Државата е најстуденото од сите чудовишта. Таа студено лаже; од нејзината уста излегува оваа лага: Јас, Државата, јас сум народот“.

Еден мал дел од таа визија ја видовме во вторникот кога министерот за финансии Зоран Ставрески облеан со радост ни соопштуваше дека Дојче банк и Сити банк, со посредништво на Светска банка, одлучиле да ни дадат заем од 130 милиони евра за да ја покриеме буџетската дупка. Тие пари со заедничка камата од 4,8 отсто ќе ги враќа следната влада по пет години, и тоа сите наеднаш, а не на рати. На мегаломанијата треба да и' се радуваме, бидејќи државата е народот. Трупањето долгови ли е нашата визија, а нашето политичко лидерство не знае да раководи со помали пари. Во оваа Европа која е поврзана како пајакова мрежа, одговорите секогаш доаѓаат, некогаш и кога најмалку ги очекуваме.