Мое ќоше

Колку чини денарот

Ерол Ризаов

Не дај боже пак да го гледаме југословенскиот филм кога еден петел чини милион динари претпладне, два попладне

Добро е што министерот за финансии, Зоран Ставревски, и гувернерот Димитар Богов експресно и сугестивно ги демантираа гласиштата дека се подготвува значајна девалвација, намалување на вредноста на денарот кон еврото од близу 20 проценти. Македонија има рекордни девизни резерви, над три милијарди евра заштеди на граѓаните и мала задолженост што ја прават невозможна девалвацијата и покрај драматичниот раст на цените на храната и енергенсите, особено на бензините и на електричната енергија. Можеме без големи жртви да го одбраниме стабилниот курс на денарот, велат најодговорните луѓе за монетарната политика на државата. Тоа дејствува смирувачки и охрабрувачки да не се откачи психолошката спирала и да предизвика стампедото кое урива се' пред себе. Стабилниот курс на денарот гледано од тој аспект нема цена. Повозрасните генерации ги паметат страшните југословенски девалвации кои преку ноќ обезвреднуваа се' што луѓето создавале и штеделе цел живот, а многу често и повеќе генерации. Едноставно со една „одлука“ цената на вашиот имот, на вашите пари во миг се топи. Добивате купишта пари, домашна валута, во милионски износи кои ништо не вредат. Паничната трка по банките и црните берзи да се купи соодветната валута или да се наполнат замрзнувачите уште повеќе ја разгорува девалвацијата и инфлацијата.

Не дај боже пак да го гледаме југословенскиот филм кога еден петел сабајле чини милион динари, а попладне два, или постојано вреди колку две кокошки. Несреќата е во тоа што девалвацијата и инфлацијата не се спречуваат со одлука на премиер, министер или гувернер. Таа е резултат на економската нестабилност на земјата и на нејзината пречувствителност и зависност од светските и од регионалните макроекономски движења. Монетарната политика, се разбира, влијае и ги ублажува состојбите со интервенции на пазарот на пари, но не е семоќна. Стабилноста на банките, на стопанството, на цените, на пазарот на пари и хартии од вредност е многу тесно поврзана со вкупниот економски потенцијал на земјата и на регионалните и светските економски движења. Некои странични удари можат да се ублажат донекаде. Меѓутоа, она што значи директен удар е тешко да се прикрие. Девалвацијата е како несакана бременост. Можете да ја криете месец, два, па и три, но еден ден толку ќе нарасне стомакот што ќе морате да го признаете тоа што сите го гледаат. Следува царски рез, ама без анестезија.

Кога пазарот го одредува курсот на домашната валута и на цените на едно стабилно ниво кое не предизвикува потреси и ја одржува куповната моќ на граѓаните и стапката на развој на државата, тоа е најсигурен знак за економската стабилност на земјата. Практично, сега Владата го полага најголемиот испит колку е успешна во економските реформи, да се справи со инфлацијата и притисокот за обезвреднување на денарот. И во тоа треба да и' се помогне и да и' се даде поддршка во сите сфери на влијание без подгревање на шпекулации и паника.

Нашата несреќа е во тоа што Владата ја презеде врз себе улогата на пожарникар кој трча лево-десно да гасне пожари, собирајќи политички поени каде што треба да важат економските, а не политичките закономерности. Штом власта се плетка околу ц��ните и таа почнува да меша кај што не и' е работа и да ги одредува надвор од светските берзи и економски законитости, штом интевенционизмот го крева над економските правила, штом со примитивен популизам ги урива економските закони и вештачки вработува на измислени работни места преку ноќ 4.500 луѓе пред избори, штом милионските субвенции не се за развој, туку за социјална политика, за освојување гласови, штом државната каса власта ја празни без мерка и усул за споменици и жални врби, а не за економски издржани приоритети, штом акцизите на енергенсите ги набива до плафон, како да сме скандинавска земја, тогаш неминовно јавноста почнува да препознава во Владата и во премиерот ценовен регулатор, дежурен пожарникар, лекар, работодавец, судија, готвач и, на крај, божји ангел спасител.

Таквата улога популистичките влади ја посакуваат и многу им е прималива. Кога колата ќе тргне низ ридот и ќе стаса народот пред владините порти со паролата - оф аман, аман, симнете ги цените, тогаш на власта без контрола и' текнува на економските законитости и вреска на цел глас што барате пред Владата. Популистичките влади паѓаат од своето најмоќно оружје. Популизмот.