Насловна

Дебата

Со Бранко тешко, без Бранко никако

Ѓорѓи Спасов

Во СДСМ треба еднаш да се постави прашањето зошто нема друг со таква харизма и способности да ја води партијата

На Конгресот на СДСМ утре во Битола се очекува партијата да ги разгледува резултатите од последните избори и да гласа за доверба во органите на партијата. Познато е дека Бранко Црвенковски нема да понуди оставка на функцијата и дека на конгресот ќе го повтори познатото „сменете ме или следете ме“.

Чувствувам потреба да потсетам дека оваа изјава не е сосема оригинална. Ваков вид изјави дават лидери што по долго време на чело на партијата, ја претвориле во партија на приврзаници на лидерот, на негови следбеници, верници, а не сорабо��ници, во која е поважно да се верува во водачот отколку во идеите заради кои е створена. Во таквите партии судбината на приврзаниците на лидерот е поврзана со неговата судбина и секоја помисла за повлекување или за негова смена се доживува како смислена активност на „непријателот“ за растурање на партијата.

Најголем број од тие приврзаници, меѓу кои има и добри социјалдемократи, денес сметаат дека Црвенковски ја консолидирал партијата, го обновил единството и дека токму поради тоа постигнала добар резултат на овие избори. Апсурдот се состои во тоа што партијата што побара предвремени избори за да ја смени власта, денес, откако ги изгуби тие избори, оценува дека постигнала „неочекувано добар резултат“ и дека „тимот што победува не треба да се менува“. Тој „неочекувано добар резултат“ се состои во тоа што разликата во гласови меѓу ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ е сведена на „само“ 70.000 гласа.

Но, како сведок на многу настани во партијата, чувствувам должност да потсетам дека Црвенковски не размислуваше така во 2006 година. Тогаш кога прв пат победи Груевски, ВМРО-ДПМНЕ освои 300.000 гласа, а СДСМ 220.000. Разликата беше 80.000, приближно како и сега. Но, тогаш Црвенковски сметаше дека треба сите, особено постарите или основачите, како што не' нарекуваше (вклучително и мене, кој бев амбасадор во Лондон) да го повикаме Бучковски да си поднесе оставка и да ја преземе одговорноста за таков „срамен пораз“. Ние мислевме дека од тогашниот шеф на државата и поранешен лидер на СДСМ се воспоставуваат нови стандарди за одговорност во партијата. Партијата се демократизира. И искрено, но и наивно од денешна перспектива, јас и некои други ја поддржавме иницијативата за што јас дури и пред време бев вратен од Лондон. И денес одеднаш, тоа што беше срамен пораз во 2006 година, сега се нарекува „одличен резултат“, по кој не смее ниту да се помисли за нечија одговорност. Бидејќи преседанот во 2006 година беше направен, Радмила Шеќеринска по поразот во 2008 година не чекаше „анализа“ и конгрес, туку излезе и рече: „Направивме се' што можевме, но најголемата одговорност е моја и затоа поднесувам оставка на функцијата претседател на партијата“.

Јас имам разбирање за оние членови на партијата што велат дека им олеснало кога слушнале дека Црвенковски нема да поднесе оставка. Нивниот аргумент е дека во СДСМ во овој момент нема друг со таква харизма и способности да ја води партијата. Без Бранко на чело, би се обновиле внатрешните судири, би се нарушиле нејзиното единство и сила. Но, во СДСМ треба еднаш (ако не на овој конгрес, на некој нареден) да се постави прашањето зошто нема кој друг? Во демократските земји за успешен лидер на партија не се смета оној што вели „мора јас да останам на чело на партијата, бидејќи нема кој друг“, туку оној што изјавува дека во неговата партија има барем десет личности исто толку способни како него што можат да го заменат на функцијата. Само еден лидер од соседството кога се кандидираше за претседател на својата држава, излезе со слоганот „А ко би други?“. Но, не беше познат како демократ.

СДСМ мора да се запраша зошто по 20 години, нема друга личност освен Црвенковски што би ја водела партијата успешно? Дали таквите партии што се доведени во состојба да „нема кој друг“ треба да се сметаат за консолидирани партии, или можеби Црвенковски низ својот модел на работење, кадровската селекција лично се погрижил да нема кој друг да ја води партијата? Одговорот е од голема важност за секоја партија што ќе се најде во таква состојба. Таквите состојби не се комплимент за лидерите, туку знак за сериозен проблем со кој партијата ќе мора да се соочи еден ден, бидејќи никој не трае вечно. Зошто за СДСМ не би било добро тоа што се покажува како корисна практика во големите демократски партии во светот? Тие ги избираат своите лидери и кандидати за истакнати државни функции (како што е тоа во Социјалистичката партија на Франција) на внатрепартиски непосредни избори од повеќе кандидати, а притоа го јакнат, го зачувуваат, па дури го зголемуваат своето единство.

Без да се оспорува придонесот на Црвенковски за овие избори, за СДСМ би било здраво да си го постави прашањето: Што ако токму стравот кај дел од граѓаните од враќањето на Црвенковски на власт и неспособноста да обедини и други луѓе и партии околу себе натера 420.000 граѓани и по пет години, пак да гласаат за Груевски? Може ли тој недостаток на клучни гласови за победа да се надополни со изборот на нов лидер или тоа изгледа како експеримент, кој СДСМ во овој момент не смее да си го дозволи? Секоја промена на лидерот носи одредени опасности. Но, партијата треба да излезе од непотребната митологизација на Црвенковски како вечен спасител и треба да си ја врати самодовербата и да се обедини повеќе ако сака да го победи Груевски. А, за тоа се потребни храброст и подготвеност за ризик.

Таква храброст постоеше во СДСМ по губењето на првите парламентарни избори во 1990 година. Тогаш, по оставката на Петар Гошев, јас го предложив Црвенковски (кој имаше само 28 години) за претседател на партијата. Никој не го ни познаваше. Се знаеше само дека како најмлад член на поранешниот ЦК на Сојузот на комунистите ја кажал реченицата „со ситни души држава не се прави“. Но, ние што тогаш имавме по 40-ина години оценивме дека треба да му се даде можност на еден млад човек со наша помош да го победи националистички настроениот Љубчо Георгиевски, кој во тоа време имаше само 25 години. Оценивме дека новата СДСМ не само програмски, туку и симболично преку ликот на лидерот треба да се одлепи од минатото за кое беше обвинувана, а лидерот да биде иста или слична генерација со лидерот на главната опозициска партија. И не згрешивме.

Сега е време Бранко на свои 49 години да помогне СДСМ да се одлепи од нештата за кои е неправедно обвинувана сегашната генерација млади политичари во СДСМ и да даде можност партијата да го победи Груевски. Има место за сите во партијата што сакаат да помогнат, како што вели тој. Не мора да бидат на челни функции. И не се непријатели на партијата сите што имаат различно видување за состојбата во неа.

(Авторот е универзитетски професор)