Реплики

Зошто се кријат интелектуалците?

Соња Крамарска

Ние, обичните смртници, со право очекуваме од академиците и од универзитет-ската заедница, да го покажат патот, кога општеството ќе залута

МАНУ вчера избра нови академици. Тоа се проф. д-р Ѓорѓи Поп-Атанасов во Одделение за лингвистика и литературна наука, проф. д-р Абдулменаф Беџети во Одделение за општествени науки, проф. д-р Нада Поп-Јорданова во Одделение за медицински науки и м-р Газанфер Бајрам, Богомил Ѓузел и Глигор Чемерски во Одделение за уметност. Избрани се и 11 таканаречени членови надвор од работен состав, но кои исто така ја носат титулата академици.

Некои од овие имиња се познати на јавноста, а некои се познати само во стручните кругови во кои работат, додека пошироката јавност сега првпат ги слуша нивните имиња. А веројатно и последен пат.

Интересот за престижната титула е голем за една држава како што е Македонија.За последниот избор на академици пристигнале дури 40 предлози за редовни и 12 предлози за членови надвор од работниот состав. Значи луѓето во нашата земја сепак сакаат да прават кариери и да достигнуваат професионални височини во сферата во која работат. Но дали соодветно се однесуваа на титулите кои ги имаат?

Последните неколку години се' погласно се изговара едно навидум безначајно прашање а тоа е – каде се и зошто молчат интелектуалците? Некои велат дека тоа е заради страв иако е нејасно како може луѓе од таков калибар да се уплашат. Други велат дека си ја чуваат кариерата и сакаат да избегнат бранување во нивните подоцнежни години и затоа решаваат да „го следат течението на реката“. Трети велат дека македонските академици немаат што да кажат.Но ако еден академик нема што да каже, тогаш што остана за нас обичните смртници.

„Утрински весник“ во обид да го разбуди овој најважен дел од општеството неодамна ��исмено се обрати до Македонската академија на науките и уметностите, со известување дека им отстапуваме простор на нашите страници да пишуваат колумни на теми што тие ќе ги одберат а за кои сметаат дека се од значење за процесите во државата. Исто такво писмо испративме и до пошироката академска заедница, од ��равниот, Економскиот и Филозофскиот факултет. Можете да замислите дека од никаде на добивме повратен одговор. Македонските интелектуалци или не се заинтересирани за случувањата во нивната држава или калкулираат од ним познати причини. Или можеби едноставно ги мрзи да пишуваат. Но, каков е тој интелектуалец кој нема потреба да се искаже за некои состојби во државата за кои самиот тој има изградено став.

Неодамна една од телевизиите ме интервјуираше на прашањето што мислам за македонската колумнистичка сцена. Реков дека е таа многу слаба и дека и оние неколку колумнисти што пишуваат или тоа го прават по партиска задача или самите се толку политички обоени што публиката, и кога говорат точни работи, не им верува. Секако, секоја чест на исклучоците какви што има неколку и на страниците н�� „Утрински весник“ за кои се гледа дека се вистински и храбри колумнисти на кои личната потреба да се изразат го надминува калкулантството и додворувањето кон партиите. Но, тие се вистински раритети. Наместо колумни, од поголемиот дел автори добиваме обични новинарски текстови во кои се плука политичкиот противник.

Оние што управуваат со весниците во Македонија знаат колку е ѓаволски тешко да пронајдете и анимирате добар колумнист. Некој, што толку добро ќе ја разбира економијата што на секој владин потег ќе одговори со аргументи на поддршка или отфрлање. Или, колумнист кој како што сега се случува во водечките колумнистички имиња од калибарот на Пол Кргман кој предлага решенија како Европа да ја надмине економската криза и како да се избегне најлошото грчко сценарио.

Македонија е земја на конфликтно општество во кое смирувачките тонови на едни вистински господа како што се членовите на МАНУ можат и тоа како да одиграат позитивна улога. Има неколку горливи прашања во чие вклучување е пожелно да се јават и луѓето од оваа врвна научна институција. Тоа е уредувањето на меѓуетничките односи за кое се покажа дека е пресуден фактор во функционирањето на македонските влади, привлекувањето на странски инвестициски вложувања, и односот кон историјата. Не го забораваме проблемот со името – овде мудроста и прагматичноста што ја поседуваат личности од највисок професионален калибар се насушна потреба.

Но МАНУ одбегнува да плива во тие води, а и универзитетската заедница со исклучок на Фрчкоски, Владо Поповски, Владо Бучковски и Денко Малески, се држат на страна. Им оставија на политичарите самите да се справуваат со овој тежок проблем. Или уште полошо, јавајќи на бранот на идејата пред самитот на НАТО во Букурешт 2008-та, МАНУ издаде соопштение за поддршка на името Република Македонија (Скопје) но веднаш штом Груевски се повлече од предлогот и тие му се вратија на молчењето. Повеќе од јасно беше дека се ставија во политичка функција која траеше неколку часови.

Во 2009 година, на претседателските избори врвната научна институција имаше уште една непријатна епизода, каде пред телевизиските камери и со насочување од претставници на владејачката партија даваа поддршка за Ѓорге Иванов за претседател. Присуствував таму и можам без никаква задршка да кажам дека им беше наметнато сценарио кои тие стоечки го одиграа. Со горчливо чувство се сеќавам и на епизодата кога претседател на МАНУ беше уфрлен во новинарска делегација од Македонија на петдневен гратис престој во Северен Кипар. Таму тој понизно не' молеше да не кажуваме во Скопје дека и тој бил дел од групата. Човекот ги искористи сите (големи) почести што му ги укажаа домаќините, вклучително и прошетка низ фри-шопите на аеродромот со списокот нарачки од сопругата, но на крајот престојот го посочи како компромитирачки фактор за неговата кариера.

Ова беше решена да го чувам како тајна или како бесмислена авантура на претседателот на МАНУ, да не си спомнев вчера на огромниот интерес за добивање на титулата академик, и од друга страна останувањето во сенка откако таа ќе се добие, користејќи ја само како влезница за подобро седиште на семејни родендени и други прослави. Но, таа титула носи со себе и чест но и огромни обврски.Ние, обичните смртници, со право очекуваме од академиците и од универзитетската заедница, да го покажат патот, кога општеството ќе залута. Мислам дека денешното време е токму таков пример – залутано и длабоко конфронтирано општество кое своите граѓани ги донесе до мрачно расположение и чувство на бесперспективност. Затоа, господа академици и професори, излезете од домашниот притвор кој самите си го доделивте и бидете тоа што ви прилега. Општеството има потреба од вас, која вие немате право да ја игнорирате.