Мислења

Колку тежи еден министер?

Нано Ружин

Во Норвешка министерот за правда и внатрешни работи нема ниту личен шофер ниту лично обезбедување

„Гледај што правам, а не колку трошам“, навредено и' одговорил еден министер на новинарката кога го запрашала дали не смета дека во време на големата финансиска криза кога сите штедат, тој не претерал со своите трошоци и скапи патувања. „Јас работам за Македонија, а другите детали не ме интересираат!“, е универзалниот изговор на секој македонски суперминистер.

Нескромност или преценување? Тоа се двете болести на нашите политичари. Кога доаѓаат нивните пет минути, тие се поголеми и од античките божества. Популарни се како рок-звезди. Трошат како да се шеици, а се однесуваат како ајатоласи. Во скопските политички кругови се шират разни гласишта за нескромноста на нашите министри, замениците, градоначалници, политичарите и за нивните разуздани сопруги. „Испраќаат шофери и возила на државен трошок да им носат свежа риба, школки и ракчиња од Солун. Ги испраќаат своите секретарки или советници во странство да им завршуваат приватни работи. Потпишуваат бланко сметки, одат на приватни посети во странство, а ги претставуваат како посети од голем државен интерес. Ги праќаат сопругите, кумовите на туристички тури со државни пари. Синовите и ќерките ги претставуваат како натприродни таленти во школите, уметноста, музиката, тенисот...“, раскажува вработен во Владата.

Секогаш купуваат скапи авиобилети во исти агенции. Тоа го правдаат со образложение дека и претходната влада така правела. Како божем власта да претставува реванш за погрешните методите на однесување на претходните владетели. Одамна ги заборавиле изборните ветувања дека ќе работат во полза на народот, а не во името на народот. Секоја политичка партија, секоја Влада или нов состав на Парламент се опслужувани од нивните блиски услужни агенции, ресторани, уметници. Дури и туризмот се партизирал. Да не зборуваме за нивните ситни протекции во доменот на вработувањето, образованието, културата, здравството. Нивните телохранители, некогашни обезбедувачи на дискотеките и денеска се најприсутни таму, но овој пат во ВИП-ложите во улога на најдобри потрошувачи на шампањско.

„Од нив не можеме да дојдеме до подобра маса. Агресивни се кон секоја девојка или помлад човек. Сите млади ги презираат и им се плашат иако им се додворуваат“, ми вели еден мој студент. „Тие ги вршат и сите матни зделки на нивните шефови“, смета млад деловен човек. Нивните блиски бизнис-партнери на кои им помогнале да дојдат до некој тендер знаат ефектно и дискретно да им се заблагодарат. Тарифите и напојниците се во постојан пораст. Со право во Извештајот на Меѓународната кризна група за Македонија корупцијата се третира како институционална аномалија. „Претходно се задоволуваа со подарочиња и ситни услуги. Денес само сувата пара игра и тоа секогаш исплатена на индиректен начин, бидејки и тие стравуваат од ушите и очите на ѕидовите што слушаат“, истакнува мојот соговорник. Според индексот на перцепцијата на корупцијата што го издава невладината организација „Транспаренси интернешенел“, Македонија го зазема 69. место. Македонија е најлошо пласираната од сите држави-кандидати за членство во ЕУ и во НАТО.

Дали насекаде е така? Светот не е идеален. И во современите демократии постојат многубројни коруптивни дејства, дури и меѓу највисоките државници и кралски семејства. Од Шпанија и од Италија, преку Германија до Франција и до Грција, во тек се кривични процеси против неколку функционери и политичари. Разликата е во тоа што таму корупцијата не е метод на владеење како што е тоа случај во државите на Западен Балкан или во Русија, Африка и во Латинска Америка. Каква е состојбата во државите со нулта корупција? Во овие држави владее еден антикоруптивен менталитет и меѓу народот и меѓу медиумите и меѓу функционерите и политичарите. Строгото јавно мислење ги санкционира дури и најбенигните привилегии на политичарите.

Се' уште е свежа аферата со неталентираниот син-гитарист на пратеничката во финскиот парламент која претерано го форсирала своето галениче да настапува во придружба на славни имиња и да се појавува во ТВ-шоуа. Во Данска беше критикувана сопругата на министерот за образование, бидејки имала бесплатен ботокс-третман поради позицијата на нејзиниот сопруг. Во Франција обидот на претседателот Саркози да го протурка својот син за градоначалник на општината Неји се смета за еден од неговите најголеми гафови. Сепак, ова се изолирани ексцеси на привилегираните.

Скромноста и едноставноста се доблест на европските, а особено на скандинавските политичари, на кои треба да се угледаат и нашите разгалени функционери. Во Норвешка министерот за правда и внатрешни работи, Кнут Сторбергед, раководи со едно од најзначајните министерства со 20.000 вработени функционери. Норвешка е држава со 4,6 милиони жители, со БНП од 95.624 $ по жител, со просечна стапка на економски развој од над 4% и стапка на невработеност од само 2,1%. Оваа држава на социјалниот капитализам е една од најбогатите и со највисок просечен животен стандарди во Европа. Норвешка изобилува со големи резерви на нафта и по Саудиска Арабија и Русија е најголем извозник на природен гас во светот. Кнут Сторбергед оваа година наполни 42 години и не работи 24 х 7 како министрите на Груевски. По завршувањето на работното време, без придружба и телохранител заминува да ги земе своите деца од детските јасли. Има право да се послужи со едно од 19-те возила на владата и со шоферот кој во тој момент е на располагање. Тој нема ниту личен шофер ниту лично обезбедување.

Министерот живее во истата скромна куќа каде што живеел пред да биде именуван во владата. Тој е министер кој често патува низ државата. Кога патува во внатрешноста на Норвешка му следува хотелска соба во висина на 120 евра и 50 евра дневница за двата оброка. Кога патува со авион, чека на ред да влезе како и сите останати патници и се вози во обична класа. „Ако сте министер, не значи дека сте различен од останатите сограѓани. Никого не треба да оптоваруваме со нашата функција“, истакнува неговиот колега Јонас Гар Стор, министер за надворешни работи на Норвешка. И тој се движи низ Норвешка без телохранител, ниту има сопствен шофер. Во Норвешка граѓаните се на „ти“ со своите министри и пратеници. Корупцијата е оценета како најголемиот грев на политичарот. Кредибилитетот на политичарот зависи од неговата чесност.

Една од најчесните и најценети политичари на Норвешка е франко Норвежанката Ева Жоли, кандидатка на зелените на следните претседателски избори во Франција. Ева Жоли влезе во современата историја на антикорупциската битка на Европа. Се истакна со откривањето на криминалното перење пари во мултинационалната компанија ЕЛФ. Епилогот на оваа финансиско-криминална афера резултираше со повеќе кривични пријави кон раководството на ЕЛФ. Ева Жоли е советник во владата на Норвешка, но таа редовно на своето работно место патува со јавен превоз.

Порано кога била ангажирана од страна на државата во откривањето на финансискиот криминал на ЕЛФ, често од аеродромот до дома користела такси кое го покривала државата. Кога го откриле тоа новинарите, утредента на првите страници на таблоидите одекна веста: „Скандалозно! Ева Жоли бескрупулозно профитира од државата која редовно и' го плаќа таксито”. Оттогаш Ева Жоли нема влезено во такси. „Не сме ништо пополезни за Норвешка од нашите земјоделци, рибари или оние што работата на нафтените платформи. Според тоа, не смееме да бидеме попривилегирани од останатите“, изјавува Ева Жоли.

Колку е оддалечен овој свет од нашата македонска политичка орбита? Како би реагирале богатите, но рационални Норвежани кога би дознале за нашите многубројни државни и парламентарни делегации, сопружници и стручњаци кои го шпартаат светот со државни пари. Дали ќе доживееме скромноста и едноставноста на политичарот да ги надминат неговите фрустрации за гламурот и чувството за сопствената „големина и значење“ во една од најсиромашните држави во Европа - Македонија?

Наш став

Објавувањето колумни и мислења од надворешни автори е одраз на намерата на „Утрински весник“ да биде моќен и влијателен глас на заедницата, што е посакувана улога на секое јавно гласило. Но сакаме и да напоменеме дека не се согласуваме секогаш со ставовите што ги изнесуваат некои од нашите колумнисти, особено кога станува збор за лични дисквалификации, етикетирања без основа и извртување на контексти со цел да се наштети на друга политичка личност или личност од која било сфера. Во таа смисла „Утрински весник“ целосно се оградува од таквиот речник и конотации, и ги смета за непримерни во јавната комуникација.