Интервју - Нема да дозволиме насилство врз медиумите

Во Собранието се прекрши домашното и меѓународното законодавство. Практично, се случи цензура, бидејќи некој реши да им каже на новинарите што смеат да следат, а што не смеат, вели Насер Селмани, претседател на ЗНМ

Даниела Трпчевска


Спикерот Трајко Вељаноски неколку дена по немилиот настан во Собранието изрази жалење и уверување дека ќе открие кој стои зад наредбата за насилно отстранување на новинарите од собраниската галерија. Задоволни ли сте од одговорот на претседателот на Собранието по претставката која ја поднесовте до него?

Позитивно е што насилството против новинарите наиде на општа осуда во јавноста. Новинарите не дадоа ников повод собраниското обезбедување да се однесува кон нив така срамно. Особено што таквото постапување нема никаква правна основа. Добро е што премиерот и спикерот на Собранието се оградија од овој настан и изразија жалење. Но, не е доволно тоа. Ќе веруваме дека навистина жалат за тој немил настан, како што тие го оквалификуваа, кога одговорните институции ќе ги идентификуваат и ќе ги казнат виновниците.

Кога ќе ги добиеме одговорите од сите институции до кои поднесовме претставки, од спикерот на Собранието, МВР и од народниот правобранител, тогаш ќе ја процениме реакцијата на институциите и ќе се огласуваме во јавноста.



Вељаноски го посочи прстот кон собраниското обезбедување, со образложение дека бил нападнат и мерките биле преземени со цел да се избегне поголем инцидент. Како очевидец на инцидентите, можете ли да ни кажете што се случуваше, всушност, во понеделникот во Собранието?

Јасно е дека не постоеше ниедна разумна причина за однесувањето на собраниското обезбедување. Мислам дека тоа е јасно и ниеден разумен човек не може да го оправда тоа.

Тој ден во Собранието се прекрши домашното и меѓународното законодавство прифатено од Република Македонија, кои ја гарантираат слободата на изразувањето и правото на јавноста да биде информирана. Се прекрши член 16 од Уставот и член 10 од Европската конвенција за заштита на човековите парава и слободи. Практично се случи цензура, бидејќи некој реши да им каже на новинарите што смеат да следат, а што не смеат.



Дали досега се случил ваков преседан новинарите насилно да бидат отстранети од народниот дом и да бидат попречени во извршувањето на работните обврски?

Имало разни ситуации кога сме наишле на затворени врати и не ни било дозволено да следиме некој настан, меѓутоа ова е преседан кога новинарите сосила беа спречени во извршување на нивните професионални обврски.



Поднесовте претставки до сите надлежни институции, а го повикавте и МВР да покаже доблест и да се огради од своите припадници кои несовесно и неодговорно се однесуваа кон новинарите во Собранието. Очекувате ли дека ќе има санкции за одговорните?

За вакви тешки инциденти мора да се понесе одговорност, затоа што грубо беше прекршен Уставот и меѓународното право. Сега е времето кога треба да се повлече црвена линија дека такво однесување кон новинари не може да се толерира во демократска земја. Тоа мора да се случи, затоа што ако сега институциите ја испуштат можноста да го санкционираат таквото насилно однесување кон новинарите, ќе отворат пат да ги охрабрат насилниците во иднина порадикално да се пресметуваат со нив, со што може да се предизвикаат ненадоместливи последици.

Преголем е залогот институциите да останат неми на ваквото насилно однесување кон медиумите. Реакцијата на институциите ќе биде тест за демократските капацитети на институциите и за понатамошниот процес на интеграција во НАТО и во ЕУ. Верувам дека во сите институции преовладуваат професионалци и разумни луѓе кои ќе имаат доблест да се оградат и да го казнат насилството, не само заради правата и слободите на граѓаните, туку и заради имиџот и евроатлантската перспектива на земјата.



Испративте писма до меѓународните новинарски асоцијации и побаравте поддршка од нив. Кои се следните чекори што ќе ги преземе ЗНМ со цел да се стави крај на насилното однесување спрема новинарите?

Следните чекори ќе зависат од тоа како ќе се однесуваат институциите. Ако нема санкции за оние што наредија и за оние што користеа сила бесправно против новинарите, ќе бараме правда преку судот.



ЗНМ во меѓувреме донесе и одлука да ги прекине разговорите со Владата. Ќе опстоите ли на оваа одлука?

Во одлуката на Управниот одбор на ЗНМ јасно е потенцирано дека разговорите се прекинуваат „се' додека не се врати уставниот поредок во Македонија и извршителите и наредбодавците на ова срамно однесување не бидат откриени и казнети во согласност со законот“.



Дали ваквата одлука може да има негативни последици во моменти кога се подготвува новиот Закон за медиуми? Не се отвора ли на овој начин широк пат на Владата без Ваша контрола и увид, да ја донесе законската регулатива по сопствена мерка?

Може да значи, меѓутоа, не можеме да поминеме преку ова. Насилството мора да се осуди и да се казни. Ако немаме согласност за тоа со владините претставници, тогаш за што друго би разговарале.

Владата може да предложи таков закон и без консултации и без широка јавна расправа Собранието да го гласа, меѓутоа со тоа мислам дека ќе и' се запечати евроатлантската перспектива на земјата. Ако го сакаат тоа, нема проблем. Не можеме да ги спречиме во тоа. Одговорноста е нивна и тие ќе треба да им објаснат на своите гласачи зошто Македонија ќе остане надвор од НАТО и од ЕУ без сериозни перспективи за развој и подобра иднина.



Како новинар, каде ги доживеавте протестите пред Собранието и инцидентите во парламентот кога обезбедувањето насилно ги извлекуваше пратениците од салата, а Вие од страна бевте неми сведоци на сето тоа?

Лошо. Мислам дека ваквата ситуација најмалку и' одговара на власта, ниту на опозицијата, а уште помалку е во интерес на македонските граѓани. Политика на конфронтација не може да ја води земјата напред. Мора да сфатат дека соработката и меѓусебното почитување е клучот за решавање на сите проблеми.

Власта мора да покаже поголем респект кон предлозите на опозицијата. Не можете да очекувате од опозицијата да биде конструктивна ако мнозинството не прифаќа ниту еден нивен предлог во Собранието. Верувам дека ако се покаже поголем респект кон опозицијата, тогаш и тие ќе треба да бидат поумерени во своите настапи.

Претседателот на ЗНМ, Насер Селмани, оценува дека имало обид да се злоупотреби вчерашниот протест на новинарите-известувачи од Собранието.

„Пред да почне седницата, ги замолив колегите-известувачи од Собрание да изразиме протест за она што ни се случи пред неколку дена. Ги замолив на достоинствен и мирен начин да го изразиме нашиот протест. Таму имаше некои работи со кои не се согласуваме, затоа што сметаме дека тоа не е наш начин на изразување протест и незадоволство. Мислам дека имаше обид да се злоупотреби целата ситуација со која не се согласуваме“, изјави Селмани.

Тој смета дека ако некој сакал да се солидаризира, пристојно ќе беше да прашаат на каков начин треба да го изразиме револтот.

„Од реакцијата од известувачите од Собрание сфатив дека најголем дел од нив не се согласуваат со начинот како некои новинари-колеги кои не известуваат од Собранието ја злоупотребија целата ситуација“, оценува Селмани.