Мислења

Министре, знаете ли што е синдикат?

Нано Ружин

Во 2012 година македонските синдикати ја доживуваат најголемата декаденција од нивното постоење со својата молчаливост и зависност од власта

На чудата и на аномалиите во Македонија им нема крај. По непромисленоста на ДПМНЕ со законот за бранителите и издејствуваната поддршка за него од страна на опозицијата, поглаварот на МПЦ речиси фрли анатема врз сите оние што во 21 век не верувале во катехизмот или верското учење, проблем со кој современа Европа расчисти уште пред 200 години за време на просветителството и рационализмот. Не е потребно да се биде верник за да се почитува вековната улога на МПЦ, значењето на светите браќа Кирил и Методиј, на Климент и Наум. МПЦ е составен дел на нашиот идентитет и го заслужува респектот на секој Македонец.

Меѓутоа, Македонија во Уставот од 1991 година се прокламира за секуларна држава и тоа функционира повеќе од две децении. Разбирливо е што македонските црковни великодостоинственици имаат целосна слобода во нивното духовно дејание, но е исклучено нивното зафаќање во световната власт и политиката. Тоа, впрочем, и не им треба, бидејќи политиката е поле на големи гревови кои политичарите ги прочистуваат и покајуваат преку идолатријата кон верата повеќе заради гласачкото тело отколку поради убедувањето.

Но, и покрај таквите манифестации, видливи се нивните газења на верските принципи, нивните лаги и остри зборови за политичките ривали. Овој старо-нов вид на партиски милитаризам продолжува и во невладиниот сектор и на провладините телевизии преку антикампањата спрема опозицијата. Нема сомнение дека оваа есен на ДПМНЕ не му оди. По меѓуетничкото имброглио, економското фијаско и бриселската опомена, владејачката партија како да живее во паника и го губи компасот. Организира сопствен „Аман“ наречен „Изгор приватизација“, каде што протестираат симпатизери и членови на партијата против ЕВН, иако на сите им е јасно дека главните профитери се ЕЛЕМ и МЕПСО, кои од вишокот пари почнаа да се занимаваат со уредување на зградата со лавови и барок глазура, да инвестираат во зимски спортски центри во Крушево, на Пониква, Галичица. За тоа време Австријците од ЕВН немаат големи сатисфакции од нивниот ЕВН-пакет откупен од владата на Бучковски. Денес настојуваат преку „Изгор...“ да се потсетат на романтичните денови од 2005 кога протестираа поради приватизацијата, но на некогашната хит-парада гледаме само неколку ислужени дпмнеовци и толку.

Партијата продолжува со лажниот хуманитарен маркетинг со единствена цел да ја неутрализира „Аман“ и да го насочи незадоволството на јавното мислење кон опозицијата. Во тоа се прават и грешки во чекори, а посебно внимание заслужуваат настаните во здравството. Анализирајќи ја реакцијата на министерот Никола Тодоров, се наметнува дилемата дали навистина во ДПМНЕ немаат познавања за синдикалните права или се работи за исклучиво непознавање на министерот.

По најавениот штрајк на Синдикатот на здравството, „свесните партиски докторски сили“ создадоа уште три нови синдикати кои се изјаснија против штрајкот, а министерот Тодоров се закани и со тужби, притисоци, откази кон непослушните. Дали може некој да му помогне на министерот за да го протолкува Уставот и синдикалните права, меѓу кои се издвојува правото на штрајк. Синдикалното движење не е нов феномен. Тоа настанало во втората половина на 19 век како израз на незадоволство на работниците од времето на дивиот капитализам, кога откажала невидливата рака на Адам Смит и довела до социјална напната поларизација во општеството меѓу екстремно сиромашните и богатите и потребата од поголема социјална правда. Синдикатот и денес е едно здружение во кое се здружени физички и морални лица за одбрана или управување со нивните заеднички интереси на национално ниво или на ниво на претпријатие. Синдикатот ја организира одбраната на интересите на вработените кои се заштитени и со синдикално законодавство и се манифестира при секој обид на власта да имплементира нови законски одредби во оваа чувствителна материја.

Заради зачувување на сопствениот идентитет, синдикатот се професионализира со цел да ја зајакне независноста во однос на државата. Синдикатот ги организира вработените, со цел поуспешно да се спротивстави кон патронатот кој, исто така, се организира во синдикат. Во Македонија така организираниот патронат се нарекува Стопанска комора, Сојуз на стопански комори кои се поблиску до власта и имаат цел да ги бранат интересите на работодавците. Синдикатите на вработените и на работодавците се во постојана битка и судири. Тоа е нивната природна состојба, бидејќи вработените постојано бараат поповолни решенија во доменот на платите, условите на работење. Работодавците или патроните секогаш се спротивставуваат на овие ревандикации.

Во општествената терминологија тие се нарекуваат и социјални партнери.Третиот социјален партнер е државата. Таа бдее врз социјалниот мир и настојува да го канализира дијалогот меѓу работодавците и вработените. Синдикатот е и актер на социјалниот дијалог. Тој ги прифаќа сите форми на дијалог, консултации, размена на информации со претставниците на работодавците или државата. Кога државата се појавува како работодавец, како што е случај во јавниот сектор, тогаш и таа се претвора во патронат и социјален партнер кој е спротивставен со интересите на синдикатот. Доколку работодавецот нема намера да реагира позитивно на барањата на синдикатот, како што е случај со нашиот министер за здравство, тогаш синдикатот може да го активира правото на штрајк кое е уставно загарантирана категорија. Дури и во поранешна Југославија, правото на штрајк не беше забрането, а забележан е и најдолгиот штрајк на работниците од „Иднина“ во Кратово.

Кога синдикатот се повикува на штрајк, ниеден политичар не смее да им се заканува на штрајкувачите, бидејќи на тој начин го нарушува уставното право на граѓанинот. Напротив, министерот може да биде тужен и да одговара и кривично и политички за искажаните закани кон синдикатот. Новосоздадените синдикати во доменот на здравството се изјаснија дека биле против штрајк, но за спроведување на реформите во здравството. Доколку таквите желби и цели ги искажуваа во времето кога Синдикатот за здравството се изјасни за штрајкот, можат и да се прифатат како вид синдикална фракција. Но, да се конституираат набрзина со цел да се релативизира штрајкот се вика штрајкбрехерство. Тоа се заплашени, корумпирани или партиски дисциплинирани луѓе и кариеристи, кои и покрај одлуката на Синдикатот, продолжуваат да работата или не прифаќаат да штрајкуваат.

Затоа треба да се поддржи храброста на македонскиот Лех Валенса, водачот на синдикалниот отпор, д-р Ставриќ, кој смогна сили да го изрази своето демократско синдикално право, притоа придржувајќи се кон познатите правила на штрајкување во јавниот сектор. Власта знае и се плаши од масовните незадоволства, особено во здравството, кое има голем влијание врз мислењето на граѓаните.

Во 1940 година во својот последен напис пред да биде елиминиран од страна на агентот на Сталин, Леон Троцки запишал дека приближувањето на сидникалните организации и нивната соработка со државната власт е најголемата декаденција во изигрување на правата на вработените. Во 2012 година македонските синдикати ја доживуваат најголемата декаденција од нивното постоење со својата молчаливост, зависност, недостојна зависност од страна на власта против која треба да ги бранат правата на вработените. Навистина, чудна земја сме.

(Авторот е универзитетски професор и член на ЛДП)

Наш став



Објавувањето колумни и мислења од надворешни автори е одраз на намерата на „Утрински весник“ да биде влијателен глас на заедницата. Но, напоменуваме дека не се согласуваме секогаш со ставовите што ги изнесуваат нашите колумнисти, особено кога станува збор за лични дисквалификации, етикетирања без основа и извртување на контексти со цел да се наштети на други личности од која било сфера. „Утрински весник“ се оградува од таквиот речник и конотации и ги смета за непримерни во јавната комуникација.