Анализа

Нашата Пенелопа

Радмила Шекеринска

Што би помислил некој странец ако овие недели ги чита македонските медиумски извештаи?

О��аа колумна ја пишувам со мислите веќе во Ереван, главниот град на Ерменија. Заминувам во понеделник како шеф на набљудувачката мисија на ОБСЕ/ОДИХР за парламентарните избори во оваа, за нас, не многу позната држава на Кавказот.

Велам дека со мислите сум во Ереван бидејќи не е лесно преку ноќ да го „телепортирате“ сопствениот живот за 2000 километри. Се подготвувам за интересна, но тешка мисија; барам практично сместување; го планирам доаѓањето на моите најблиски... И ја гледам Ерменија со очи на типичен странец со ограничени знаења и информации, но со голема љубопитност и желба да ја запознае и разбере оваа убава и стара држава (за среќа, помлади се од амебите; но и тие ја бројат историјата во векови).

Откако интернетот влезе во нашите животи, а гуглањето стана ритуал како утринското кафе - се' е многу полесно. Со два-три клика добивате се' за секаде: ги имам сите информации за политиката и економијата на Ерменија, ги гледам фотографиите на нивните главни политички „фаци“, ги читам нивните највлијателни портали (најголемиот број имаат и одлична англиска поддршка). И не само тоа: веќе ги читам мапите на Ереван, знам кои адреси се „популарни“, знам каде може да се најде првокласна италијанска паста и брз безжичен интернет...

И додека така ги „пиев“ информациите за моите идни домаќини, мислата ми отиде во спротивна насока. Имено, во тие моменти бев Македонка која испитува една непозната држава и строго проценува дали е опасен животот таму, дали стандардот е сличен на нашиот, дали се достапни некои работи на кои сме навикнале или ќе ми претстои потешка транзиција. Но, што ако ги променам улогите и ако фокусот го свртам кон нашата држава? Што ако бев некоја Американка или Германка која за прв пат треба да дојде на мисија во Македонија? Што ќе прочитав за неа? Што ќе заклучев од прочитаното? Кој ќе ми беше првичниот впечаток?

На памет ми паднаа неколку банални работи. На пример, дека нашето Скопје и после шестгодишни најави се' уште нема ниту еден голем хотелски бренд. Тој Ереван (кој за многумина околу мене звучи некако непознато, ориентално и така „уџум“) ги има неколку. За јавниот превоз во „таму некој Ереван“ ќе прочитате прецизни информации, а за овој во нашето Скопје тука и таму за некоја промоција или прес-конференција. Слично е и со рестораните и продавниците, па дури и со (надалеку фалениот) ноќен живот.

Но, сево ова беа, како што реков, банални работи. Големиот проблем се јави кога се прашав што би помислил некој странец ако овие недели ги чита македонските медиумски извештаи? Тепачка, убиство, напади на маскирани лица, упади во автобуси со бејзбол палки, секојдневни пресметки на средношколци, напад среде центарот на главниот град... Опасно, грдо и политички неизвесно! Истиот впечаток ќе го добиете и ако се прошетате по нашите улици и гледате со очите на странец: ќе ве изненади нападното присуство на полицијата, ќе почувствувате тензија во воздухот. Ако поразговарате со луѓето околу вас ќе ви кажат дека ги молат своите деца да не излегуваат надвор откако ќе се стемни. Со страв ги пуштаат на училиште. Со нетрпение чекаат да се вратат.

Полека, но сигурно се навикнуваме на години на опасно живеење. Се навикнуваме на лошите вести на телевизија. Ги броиме, а не ги спречуваме инцидентите. Го гледаме името, а не лицата на жртвите. Се' повеќе сочувствуваме со „своите“, а се' повеќе се плашиме од „другите“. Се навикнуваме на тезата дека „таму некаде некои деца сте степале... детска работа“. Се навикнуваме да слушаме две верзии на ист настан. Се навикнуваме да не веруваме во ниту едната. Се навикнуваме МВР да го третираме како (скап) сведок на настаните или како причина, а не решение на проблемите. Се навикнуваме најгласни во општеството да се навивачките групи и оние кои нив ги злоупотребуваат. Се навикнуваме да дигаме раменици кога некој ќе не' праша што и се случува на нашата земја. Се навикнуваме... а, не смееме.

Никогаш не сум била позагрижена за здравјето на мојата држава. И таа и ние сме во опасност. Виновни се насилниците и никој не може да ги оправда. Особено не зборовите на премиерот Груевски со кои со неодговорна леснотија, сите проблеми ги смести во фолдерот на „вишок младешка енергија“. Виновни се насилниците, но најодговорни се оние кои им даваат сила. Оние кои по ходници ги „пумпаат“ со национализам, а по канцеларии се „колнат“ во коалицискиот дух. Оние кои политички печалат од навредувачките слогани, шуруваат со латентните шовинизми на социјалните мрежи, а потоа... одат со шампањско да го прослав��т новиот анекс-дил.

Во владеачката коалиција веќе одамна не ја кријат меѓусебната недоверба и растечки резерви. Вмровците под мустаќ коментираат дека на Албанците никогаш не можат да им веруваат, а интегративците (ДУИ) дека постариот партнер во власта никогаш не ја прифатил идејата за интегрирана Македонија на еднакви граѓани. И никому ништо. Коментираат, критикуваат, се жалат... И тераат понатаму.

Имаше два сигнали дека работите забрзано ќе тргнат надолу. Првиот беше скопското Кале каде коалициските партнери си ја поделија работата: едните тајно градеа, другите јавно рушеа. Млади деца испратија на тепачка, музеј-црквата стана крш, а Калето го затворивме за посетители. Виновниците? Непознати. Ги нема во судниците. Едните бегаат од камери, другите од прашања. И толку.

Вториот сигнал речиси и не не' возбуди, а убедена сум дека е поопасен. Можевме да го видиме кога неколкумина странци и домашни се обидуваат да ја вратат темата на интегрирано образование во Македонија. Власта стоички ги одмолча. Не смеат да кажат дека Стратегијата за интегрирано образование е документ кој го презираат (бидејќи стои во секој европски Извештај) - но, затоа дисциплинирано и координирано истата ја забораваат. И затоа ги сметам за одговорни за она што ни' се случува.

Оние кои и посакуваат добро на Македонија знаат дека тоа не доаѓа со поделби. Оние кои и сакаат добро на Македонија знаат дека поделена младина, поделени училишта, издвоени смени... градат само бедеми, недоверба и страв. Стравот се храни со омраза. Недовербата раѓа национализам. Бедемите се потешко се прескокнуваат. Ова е брзата лента за нови конфликти и насилство. Сите тоа го знаат и затоа отпорот на власта да работи на интегрирано образование, отворена младина и модерна Македонија е опасен сигнал. Загрижувачки и застрашувачки.

Власта не им даде безбол палки и качулки на насилниците. Но им намигна дека проблемите се кај „другиот“, им шепна дека „или ние или тие“, им даде сила и крилја да бидат „свои“: опасни, насилни и агресивни. Со „своите“, а против “другите.

Се сеќавате на митот за Пенелопа? Верната сопруга која со години го чекаше Одисеј да се врати од својот воен поход. Стројници (желни за престолот на Итака) се редеа пред нејзините врати и бараа таа да одлучи кому ќе му „припадне“. За да се спаси од жестокиот притисок, таа ветила дека ќе се омажи тогаш кога ќе ја заврши започнатата таписерија. Прифатиле. Затоа, Пенелопа дење ја правела, ноќе ја растурала таписеријата.

Така и нашите власти. Пред камери, дење, нешто прават; а потоа ноќе, без камери, го расипуваат. И тие како и Пенелопа купуваат време. Само, за разлика од верната Пенелопа, овие чекаат Одисеј да не се врати.

(Авторката е пратеничка и членка на СДСМ)