Мислења

Новата номенклатура на Груевски

Нано Ружин

Историјата покажа дека промените во политиката се задолжителни, дури и кога зад нив стои целиот воен и безбедносен апарат

Карел Косик, еден од најзначајните чешки филозофи на Прашката пролет, во 1993 година запиш: „Анонимната диктатура на полицијата и бирократијата од времето на комунизмот, сега е променета со анонимната диктатура на пазарното стопанство и неговиот дух“. Новата посткомунистичка елита од деведесетите веруваше во долгорочниот успех на приватизацијата и демократизацијата.

Слично на останатите еднопартиски режими и Македонија по независноста амбициозно зачекори на патот кон реформите. Дали тогашната политичка елита на Македонија можеше да направи нешто повеќе, како што денес критикуваат баритоните на ДПМНЕ? Веројатно да, но не толку многу за да се изврши некој револуционерен скок. Остатоците на комунизмот, корумпирана бирократска елита во деведесеттите, недоволниот реформски капацитет, но и настаните од опкружувањето, го оневозможија брзиот економски и политички развој на државата. На политички план владејачката елита на чело со Киро Глигоров избегнуваше да се пресмета со минатото, да ја активира лустрацијата и политичкото бележење на поранешните соработници на полицијата. Раководството се соочуваше со многу посериозни предизвици, а и самото беше дел од старата номенклатура.

Во Чешка, Вацлав Хавел се изјасни против лустрацијата сметајќи дека последиците можат да бидат погубни за државата, и покрај тоа што и самиот беше жртва на кодошење и политички затвореник. Патем, кога би ја споредиле тортурата на чехословачкиот полициски апарат кон неистомислениците, како и бројот на соработниците со полицијата и жртвите на Прашката пролет од 1968 година, нема простор за споредување со онаа во Македонија.

Меѓутоа, актуелната власт повеќе од карлшмитовски и реваншистички отколку од мотивот на правдата настојува да добие во политичкиот рејтинг. Затоа со задоцнување од две децении настојува да спроведе закон за лустрација кој нема никаква деонтолошка вредност. Наедно, со овој проект му се држи и лекција на новиот сојузник на СДСМ, Љупчо Георгиевски, чие владеење се настојува да се прикаже како континуитет на претходната власт на СДСМ, а не како дисконтинуитет со комунизмот. Како да се протолкува овој болшевички антиболшевизам на ДПМНЕ?

Македонскиот комунистички политичкиот систем беше скроен според централистичкиот комунистички федерален систем на СФРЈ со раководната улога на Централниот комитет на СКМ. Тоа беше еден вид мека диктатура со непостоечка медиумска, политичка и економска демократија и диригирано договорно стопанство. Ако за крајот на четириесеттите и педесеттите може да се зборува за жртвите на комунизмот, меѓу кои најзначаен е комунистот Ченто, но и неколку квислиншки елементи и колаборационисти на окупаторот, таа констатација не важи за седумдесеттите и осумдесеттите години. Во Македонија не може да се зборува за црвен терор. Политичките и верските слободи беа ограничени, но сепак постоеа разлики меѓу Титова Југославија и Источна Германија Хонекер, Полска на Гомулка или Бугарија на Живков. Сепак, СКМ го имаше главниот збор, а Македонија беше во длабока изолација. Во Скопје слетуваа и полетуваа по два-три авиони дневно и тоа на домашните линии кон Белград и Љубљана. Со Македонија управуваше еден значаен слој на раководната номенклатура составена од политички, државни и синдикални функционери, борци од НОВ, партиски уметници кои уживаа во благодатите на системот.

Каков беше профилот, нескромноста или скромноста, вообразеноста на овие луѓе во споредба со профилот на актуелната владејачка номенклатура. Таканаречената „црвена буржоазија“ беше пообразована и далеку поскромна и поумерена. Доколку немаа факултетска диплома, постоеше политичката школа на Кумровец, како и локалните политички школи на самоуправувачите и младинците. Највисоките функционери и првоборците во најнескромната варијанта добиваа куќи на Водно и имаа одредени привилегии. Меѓутоа не постоеше нескромно богатење, наместени зделки преку контролираните тендери и толку многу државен криминал и корупција. Комунистичките функционери излегуваа ретко, немаа свои резервирани места во локалите, како што е денес, а редот и хиерархијата, беа цврсто респектирани. Настојуваа пред јавноста да бидат поскромни и не носеа костуми „Хуго Бос“, чанти „витон“,здолништа „шанел“, брајтлинзи и ролекси, импланти, морска храна, шампањско, коњаци, пури, набилдувани бодигарди, колгерли...

Денешната владејачка гарнитура, кои некои ја нарекуваат и клика, е метафора на нескромност, вообразеност, раскош, самобендисаност и богатство. Сласта од власт им е толку голема што според еден висок функционер на ДПМНЕ по никоја цена немало да ја предадат власта дури и да загубеле на избори. „Ако треба и крв ќе падне брат, бидејќи се работи за нашата кожа“. Од нивните коалициски партнери еден друг висок функционер вели дека основната концепција на ДУИ била вечно да партиципираат во власта. Но историјата покажа дека промените во политиката се задолжителни, дури и кога зад нив стои целиот воен и безбедносен апарат, како што тоа беше случај со: Чаушеску, Милошевиќ, Бен Али или Мубарак.

Нескромноста на владејачката номенклатура денес се мери во милиони, а не во стотици илјади евра. Валканите работи им ги прават нивните соработници кои исто така се богатат, но за разлика од шефовите кои никаде не се потпишуваат, овие ги стават своите потписи. Заради таквите услуги, кратко потшишаните и набилдани батковци богато се наградувани. Јавното мислење во градовите е веќе освестено, додека луѓето на рурална и посиромашна Македонија се' уште живеат под импресијата на утописките идеали, воинот на коњот и личноста на моќните ДПМНЕ-овци. Денешните владетели поседуваат станови во странство од безбедносни причини во случај на политички промени. Летуваат во најпознатите светски летувалишта, но од хипокризија два-три дена ќе се поврткаат на риба во Охрид. Сопствените јахти ги чуваат во Грција, Хрватска или Црна Гора и водат незгрожен живот на европски плејбои. Нивни идоли се Абрамович, Доналд Трамп, Берлускони..

На домашен план основната економска логика нема врска со владејачката современа економија. Се измислуваат стотици закони, со кои што повеќе ќе ги глобат граѓаните преку разните казни, порези и дестимулирања на непартискиот приватен бизнис. Управуваат со градежништвото, уметноста, го монополизираа образованието и ја уништуваат приватната иницијатива со отворање факултети во секоја паланка. Присутни се и во дискотеките и рестораните, во такси службите, во пошумувањето со 26 милиони садници за деновите на дрвото, измислија данок на шетање низ Водно, данок на кучиња, мачиња, музика, воведоа станбени сервиси со кои ги истераа чистачките и двојно ја зголемија давачката на станарите, ги приграбија медиумите и ставија рака на секој домен каде што постои тендер.

Медиумскиот систем на Панде Колемишевски беше лекција од демократија во новинарството во однос на актуелната слобода на мислење. Во такви услови немаат кредибилитет да се навраќаат кон минатото и да ја критикуваат црвената буржуазија од Водно. Таа беше поскромна и поумерена отколку денешната црвена антиболшевичка елита и тоа по многу основи. Кога би го парафразирал Косик, би заклучиле дека во Македонија анонимната диктатура на полицијата и бирократијата од времето на комунизмот е сменета со нова д��ктатура на номенклатура на ДПМНЕ.

(Авторот е универзитетски професор и член на ЛДП)

Наш став



Објавувањето колумни и мислења од надворешни автори е одраз на намерата на „Утрински весник“ да биде влијателен глас на заедницата. Но, напоменуваме дека не се согласуваме секогаш со ставовите што ги изнесуваат нашите колумнисти, особено кога станува збор за лични дисквалификации, етикетирања без основа и извртување на контексти со цел да се наштети на други личности од која било сфера. „Утрински весник“ се оградува од таквиот речник и конотации и ги смета за непримерни во јавната комуникација.