Мое ќоше

Семејни ТВ-драми

Ерол Ризаов

Ништо нема да се промени во уредувачките политики на највлијателните телевизии по примена на Законот за радиодифузија

Полека привршуваат семејните драми на македонските газди на телевизии и на радиостаници. Нашите медиумски магнати беа на голема мака, конечно, да го почитуваат Законот за радиодифузија. Според три члена од овој Закон донесен пред повеќе години, а досега неприменет во практиката, носителите на јавни функции не можат да бидат истовремено и сопственици на телевизии и електронски медиуми. Законот ги ограничува партиските лидери, пратеници, високи и мали функционери... да имаат далечински управувач во раката кој може во секој миг да активира мала нуклеарна бомба најопасна во политиката. Се разбира, веднаш погодувате зошто законодавецот се обидел да го регулира медиумскиот простор да нема такво моќно оружје во рацете на оние што можат и да те тужат и да те судат. Дури Законот оди и чекор подалеку, па не дозволува поврзани лица како што се блиски роднини браќа, сестри, татко и мајка да бидат носители на сопственоста. А не дозволува ни ист сопственик да има и печатени и електронски медиуми. Тоа во комбинација со јавна функција е поопасно и од атомска бомба.

И нормално, на влијателните медиумски газди кога се мора, не им беше тешко да се откажат од јавните функции или некако ако може да ги продадат фиктивно телевизиите, а да си останат пак газди. Фиктивно или реално бргу ќе се види, но останува во сила суштинското прашање: што ќе се промени сега во уредувачките политики на највлијателните телевизии ако газдите се откажале од политичките функции или ако, да речеме, вистински ја продале својата телевизија. Јас мислам дека ништо нема да се промени. И тие што се откажале од јавните функции и новите газди, ако воопшто ги има, ќе го задржат истиот пристап единствен во светот: да се критикува само опозицијата, а никогаш власта, иако целата власт веќе седум години цврсто е во рацете на коалициските партнери предводени од ВМРО-ДПМНЕ. Се разбира, по волја на народот. Не тврдам дека ваквото спроведување во практика на Законот е пресипување од шупливо во празно, но сигурно не е вистинското решение за демократизација и регулација на медиумскиот простор за рамноправен натпревар и здрава конкуренција на медиумите на и онака малиот пазар .

Имаше и други идеи да се воведе целосна либерализација на сопственоста на медиуми без ограничувања. Па сите што сакаат да имаат и весници и списанија, телевизии и радиостаници, портали и разни онлајн-изданија да можат да го поседуваат тоа, па нека повелат во медиумска војна до истребување, нека се изборат за гледаност и читаност, за повеќе реклами и огласи. Но, многу бргу се увиде дека во таква анархична состојба нема да победи квалитетот, туку повторно ќе превладеат политичките интервенции и притисоци, селективното и коруптивно рекламирање од страна на најголемиот огласувач во земјата и сето она што го правеше досега нерегуларен медиумскиот пазар ќе биде присутно уште понагласено.

Чаре... има ли лек за ваквата состојба? За жал, нема. Поточно, нема готова формула да се воспостави здрав медиумски пазар. Тоа е директно поврзано со демократското зреење на самата држава, со повисоката политичка, комуникациска и општа култура, со повисоко образование и повисок стандард. Запрените демократски процеси ги изместија суштинските стандарди за добро новинарство. Кај нас, спротивно од слободниот свет, новинарски подвиг е да се напаѓа и критикува послабиот, политичката опозиција, а не злоупотребата на власта, центрите на моќ, криминал и корупција. Истражувачкото новинарство е сведено на маргините, а одговорноста за пишаниот збор е најголема за новинарите. Сопствениците на медиумите во Македонија во најголем број случаи се под нивото на сопствените медиуми. Секоја чест на ретките исклучоци. Јавниот сервис МРТВ, кој треба да биде единица мерка за новинарски професионализам и најголем коректив на агресивните комерцијални телевизии, никогаш не стана тоа и е во најголема зависност.

Ете затоа примената на Законот во ваков амбиент е само една мала алка за подобрување на состојбите во новинарството. Да се биде газда на медиум е голема работа и бара морска широчина и филантропија, вистински патриотизам, висока култура и општествена одговор��ост, а да се биде, пак, влада и власт која гради демократска и слободна држава со слободни медиуми бара многу повеќе, бара да се биде и океан и Монт Еверест истовремено во разбирањето дека од демократијата и од образованието зависи вкупниот развој на општеството. Само државници, визионери кои цврсто газат на земја можат да ги видат тие хоризонти. Ние такви немаме. Тоа семе не вирее на Балканот.