Си велам

Кај сме тоа ние

Ерол Ризаов

Дали Србите и Македонците се на патот на исчезнување

„Не смееме да бидеме наивни. Во историјата важи за нормална појавата одделни народи да исчезнат. Не можат да го пронајдат своето место на овој свет, бегаат во изолација и ги снемува“. Вака деновиве ги опомена Србите Латинка Перовиќ позната српска историчарка во интервју за новосадскиот весник Маѓар Со. Таа оцени дека Србија ја прокоцкала својата европска шанса и дека на Србите им се заканува исчезнување.

Латинка Перовиќ, како голем научен и политички авторитет, почитувана и ценета во својата земја и пошироко на Балканот, храбро и гласно им соопшти на своите сонародници и на сите граѓани дека освен приклучување кон Европската Унија нема други можности и алтернативи. „Европа има свои проблеми, но никогаш не му дала ваква шанса на Балканот. Таа шанса, ако веќе целиот Балакан не ја испушта, Србија секако ја прокоцка“, им кажа отворено како своја света должност Перовиќ на граѓаните на Србија. Таа ја лоцира вината за тоа во политичките водачи и лидери кои својот легимитет го градат на докажување на тоа дека претходната власт била катастрофална. Затоа и во суштина во Србија нема политички промени по изборите, туку се менуваат само личностите на власт.

Латинка Перовиќ ја открива суштината на балканските сотојби и главната пречка зошто се испушта историската шанса за европеизација на Западен Балкан, а тоа е духот на паланката, на провинцијализмот и примитивизмот кои доживуваат вистински триумф на овие простори под Сава и Дунав.

„Србија во голема мерка е варваризирана и запуштена. За регенерација е потребен огромен напор кои самите не можеме да го постигнеме“, предочи Латинка Перовиќ, која повозрасните граѓани на поранешна Југославија ја паметат поради својата исклучителна храброст да се спротивстави на Јосип Броз Тито и неговата политика. Кон крајот на шеесеттите и почетокот на сеумдесеттите години од минатиот век беше висок функцоинер во Сојузот на комунистите на Србија. Во 1972 година е сменета поради своите либерални ставови во пресметката на Тито со тогашните „либерали“ во Сојузот на комунисти. Потоа никогаш повеќе не и се врати на политиката. Денес иако во поодминати години е активна и мошне ангажирана на разни трибини и дебати за развој на демократијата и европеизација на Балканот и Србија. Со своите јавни настапи ги разобличува злоупотребите на политиката, но особено од историски аспект ги насочува правците на Србија. Се смета за една од највлијателните личности на просторите на поранешна Југославија. Иако е на мислење дека шансите на Србија се минимални за влез во европското семејство и особено за тоа да се биде Европјанин на Балканот категорично тврди дека мора да постои напор, пред се' интелектуален напор, кој сака да одговори на прашањето кое звучи многу едноставно – кај сме тоа ние. Само после тоа кога ке одговориме на тоа прашање можеме да го поставиме прашањето како стигнавме дотука и како можеме да се спасиме и да излеземе од тука, вели Латинка Перовиќ.

Мислам дека веќе ги препознавте сличностите и разликите меѓу Србија и Македонија, нашиот северен сосед со кој повеќе од 70 години бевме во заедничка држава. Македонија ја нема Латинка Перовиќ и толку храбри интелектуалци кои гласно ќе зборуваат за нашиот варваризам, за нашиот дух на паланката, за провинцијализмот и примитивзмот кои ја разоруваат државата повеќе од било која економска криза и ја вовлекуваат земјата во изолација. Српската политика бега од соочување со поблиската своја историја, со војните од прагот на 21 век кои драматично ги намалија материјалните и човечките ресурси на дражавата. Македонија пак, наместо да ги искористи предностите што излезе од Југославија без испукан куршум е во потрага по античка историја и по пославно минато на сметка на словенството што предизвикува криза на идентитетот и ја вовлекува земјата во митови и опасен терен на антиквизација која гледана од денешен аспект е несфатлива политичка интервенција во науката. На Европа да и се продава нова антиквизација и ревизија на историјата, филозофијата, литературата, уметноста, воопшто на културата, политиката и на демократијата која самата ја создавала барајќи врска со старогрчкиот мит и подоцна со Византија цели пет века, не само што е страшно зал��дна и глупава работа, туку води директно кон маргинализација и во длабоката провинција, на тлото каде народите исчезнуваат како што предупредуваат Латинка Перовиќ и неодамна починатиот водечки историчар на 20 век, иконата на Кембриџ, Ерик Хобсбаум.

Колку е различна оценката дека и Македонија е „варваризирана и запуштена“ не ни е потребна дијагнозата на Перовиќ. Треба само малку храброст да се признае тоа што е на очиглед како се давиме во примитивен популизам и провинцијализам и дека сами без помош од Европа не можеме да излеземе од балканската крчма. Колкав напор вложија интелектуалните перјаници на Македонија да се спротивстават на интервенциите на дневната популистичка политика врз науката која директно како опиум вбризгува конфузија во идентитетските чуства на нацијата. Кој од нашите научни авторитети го постави прашањето „каде сме тоа ние“, за да добие легимитет да праша „како стигнавме до тука и како можеме да излеземе од тука“. Колку е различно тврдењето во Македонија од Србија дека нема подлабоки политички промени по изборите, туку се менуваат само личностите на власт. Колку е различно дека сите политички гарнитури штом дојдат на власт со години ни ги полнат ушите со своите претходници. Го градат своето опстојување и легитимитет, како и нивните преходници со докажување на тоа дека претходната власт правела катастрофални грешки. Кога ќе им се укаже јавно на тоа дека поради тие грешки таа власт е казнета на избори и зошто вие не ги исправивте се прават на „тошо“ и зборуваат како навиени за големите успеси и достигнуваања, кои би биле далеку поголеми да не биле грешките на претходниците.

Загрозените демократски процеси, создаваат амбиент на темен вилает на Балканот кој неминовно води кон исчезнување порано или подоцна како и секој анахронизам. Може да се водат бесконечни дебати за историски достигнувања само нема очет за едно клучно пршање каде сме тоа ние. Како живеат лугето, дали градиме земја на среќни луѓе, или на мизерија и безнадежност. До каде сме на европскиот пат за кој има општа согласност и консензус на граѓаните, науката и политиката дека нема други можности и други алтернативи. Најтажно е што младата генерација не ја гледа својата иднина во Македонија и гледа на секој начин да бега од тука. Тоа е почетокот на патот кон исчезнување ако Македонија не стаса во Европа пред нејзините деца. Ако сакате може и обратно, ако Европа не стаса во Македонија пред да си заминат децата.