Анализа

Петта брзина

Радмила Шекеринска

Со големо задоволство ги примив добрите вести за нашите соседи. Со голема доза тага и разочараност се потсетувам дека и на овој Европски совет пак бевме премолчени. На нашите ној-полковници одамна нема кој да им пише

„Компромис е колачот да го поделите така што секој ќе мисли дека го добил поголемиот дел“

Ниту една трка не се добива без добар финиш. Еве како (според најтиражниот белградски дневен весник) изгледаа фуриозните десет дена по кои Србија веќе никогаш нема да биде иста.

Среда, 15 февруари – Извори блиски на француското Министерство за надворешни работи најавуваат писмо до сите членки на Европската унија во кое ќе се заложат да се одржи ритамот на европското проширување и на Србија да и' се додели статусот на земја-кандидат. Потврдуваат дека писмото го работат заедно со Австрија.

Четврток, 16 февруари – Од Европскиот совет, конечно, стигнува потврда дека во вторник е закажана долгоочекуваната нова рунда преговори помеѓу Белград и Приштина.

Петок, 17 февруари – Американската државна секретарка, Хилари Клинтон, и високата претставничка на ЕУ, Кетрин Ештон, на заедничка прес-конференција во Стејт департментот изјавуваат дека силно го поддржуваат дијалогот Белград-Приштина и истакнуваат дека иднината на Србија и Косово е во Европската унија.

Во исто време, во Белград пристигна заменикот на Хилари, Вилијам Брнс, кој порача дека САД силно ја поддржува кандидатурата на Србија за членство во ЕУ и дека таа цел на Белград му е на „дофат на раце“.

Сабота, 18 февруари – Брнс доаѓа во Приштина. Инсистира колку е важно да се постигне договор околу регионалното претставување, кое ќе биде најважна точка на состанокот во вторник.

Недела, 19 февруари – Додека Белград и меѓународната заедница се на иста линија, Приштина и понатаму е сомничава. За возврат бара опиплива потврда за сопствениот напредок кон ЕУ. Белградскиот тим најавува свое доаѓање во Брисел, но Приштина се' уште не се изјаснува. Европскиот совет потврдува дека на состанокот ги очекуваат обете страни и додава дека ќе знаат да ги ценат вложените напори од обете страни.

Понеделник, 20 февруари – Европејците го започнуваат финишот на дипломатската офанзива. Кетрин Ештон, заедно со министрите за надворешни работи на Шведска и на Велика Британија, бара од премиерот на Косово да направи отстапки, кои ќе ја олеснат европската иднина на неговата држава.

Вторник, 21 февруари – Неизвесноста расте. Спротивно на најавите, деветтата рунда разговори, сепак, не започнува во предвиденото време. Делегацијата од Приштина цел ден не пристигнува официјално поради „доцнење на авионот“. Шефот на српската делегација претпоставува дека станува збор за „важни дополнителни консултации“.

Среда, 22 февруари – Тимовите се во Брисел и рундата започнува. Европски извори велат дека почетокот не бил напнат, дека атмосферата е позитивна, но дека претстои многу работа.

Истовремено, Франција и Австрија, на кои во меѓувреме им се придружи и Италија, го испраќаат писмото за поддршка. Министрите заклучуваат дека Србија ги исполни поставените услови. „Треба да ги испочитуваме нашите ветувања од декември, да оддадеме признание на зголемените напори и посветеност на Србија и да и' го одобриме статусот на кандидат“, стои во писмото упатено и до Ештон.

Четврток, 23 февруари – Вториот ден од дијалогот поминува без договор. Од канцеларијата на Роберт Купер се слуша дека „долго се разговара за иста работа“. Српскиот преговарач истакнува дека ставот на Приштина е „непроменет, тврд, неконструктивен и негативен“.

Попладнето во Белград, ненајавен, пристигнува министерот за надворешни работи на Германија, Гидо Вестервеле. Неговата изјава за многумина претставува изненадување по студениот туш кој Меркел му го приреди на Тадиќ во Берлин. Вестервеле со нов тон - порачува дека во Белград е од две причини: да и' оддаде признание на Србија за сето она што го направи досега и истовремено да упати гест на охрабрување за последните метри кои се пред неа.

Петок, 24 февруари – Конечно, договор. Српскиот тим вели дека договорот значи асиметрично претставување на Косово на регионалните средби. Косовскиот, пак, дека конечно ќе настапуваат самостојно, а дека фуснотата со време „ќе се стопи како снегулка“. Ама, договор има – дури и кога се чита различно.

Речиси истовремено, шефовите на дипломатија на Чешка, Унгарија, Бугарија и на Словачка се обраќаат до Ештон и до комесарот Филе, барајќи на Србија да и' се додели кандидатски статус поради остварените меѓународни обврски...

Ова беа десетте дена во кои се „кршеше“ иднината на Србија. Како што спомена еден српски дописник од Брисел, во финишот „се вклучивме во петта брзина“ и се стигна до посакуваната цел.

Нејзините политичари знаеја дека Денот Д за нивната земја не е 27 февруари (кога заседаваа ЕУ-министрите за надворешни) ниту 1 март (кога одлуката во свои раце ја презедоа премиерите). Знаеја дека деновите на одлука се една недела претходно – кога Белград и Приштина седнаа на маса, свесни дека мора да се договорат.

Српските лидери знаеја дека одлуката ја потпишуваат Европејците, но дека таа мора да ја напишат Балканците. И ја напишаа. Го пресекоа Гордиевиот јазол. Знаејќи дека не е последниот, но дека од некаде мора да се почне. Различни им беа почетните позиции. Драматично различни. На прв поглед беше невозможно да се најде компромис со кој ќе живеат и двете страни. Но, го најдоа.

Се' останато беше фолклор. И дилемата дали фуснотата е „напишана на камен“ или ќе испадне „снегулка“. И фалбите и критиките во Белград и во Приштина. И тешките зборови со кои бомбардираат радикалите од двете страни на границата.

Се сеќавам колку големо беше разочарувањето во Белград минатиот декември кога пропаднаа нивните надежи за кандидатски статус. Пораката од Берлин беше безмилосна – без договор со Приштина нема да направите ни чекор понапред. Разочарувањето личеше на нашето кое трае веќе шест години.

Ситуацијата беше слична, но лидерите различни. Наместо да „плачат“, во Белград решија да дејствуваат. Не ја веднеа главата, ги бранеа сопствените интереси – но, оние најважните: државни, а не партиски. Водеа битки за рејтингот на државата, а не на лидерот. Како што рече еден од нив: „Не ја ставивме главата во песок и не се скаравме со сите оние што го држат клучот на решението“. Затоа, денес со право слават.

Историјата ќе напише дека во 2012 година првите луѓе во Белград и во Приштина избраа на своите народи да им понудат решенија наместо оправдувања. Да им понудат нови шанси наместо стари кавги. Да им понудат модерна верзија на иднината наместо изветвена реприза на минатото.

Србија го доби кандидатскиот статус, а Приштина место на регионалната маса и физибилити студија од Европската комисија за идна Спогодба за стабилизација и асоцијација.

Со голема доза на задоволство ги примив добрите вести за нашите соседи. Со голема доза на тага и разочараност се потсетувам дека и на овој Европски совет повторно бевме премолчени. На нашите ној-полковници одамна нема кој да им пише. Сите ние сме нивна колатерална штета.

(Авторката е пратеничка и членка на СДСМ)