17.01.2012, 11:49 Македонската филхармонија ќе ја изведе контроверзната „4,33“
Вечерва, во Домот на АРМ, ќе ја изведе оркестарот на Македонската филхармонија под диригентство на Борјан Цанев, на концертот посветен на современи автори
Тина Иванова
Една од најконтроверзните, а во исто време и најпопуларните композиции во светот на современата класична музика, „4,33“ („Четири минути и триесет и три секунди“) на американскиот авангарден композитор Џон Кејџ, за прв пат ќе прозвучи и на македонската музичка сцена. Вечерва (20 часот), во Домот на АРМ, ќе ја изведе оркестарот на Македонската филхармонија под диригентство на Борјан Цанев, на концертот посветен на современи автори, на кој ќе прозвучат и делото „Опа Иха“ од младиот македонски композитор Александар Пејовски, „Џез-свитата бр. 2“ од рускиот неокласицист Дмитриј Шостакович, како и Концерт за вибрафон и оркестар од бразилскиот перкусионист и композитор Неи Розауро.
Уште од своето создавање во 1952 година, па се' до денес, делото на Кејџ „4,33“ предизвикува сосема спротивни мислења кај музиколозите и композиторите. Бидејќи станува збор за композиција напишана за кој било инструмент или за каков било состав на оркестар, во три става, која во својата суштина е тишина, инструменталистот или оркестарот седат на сцената без да свират точно четири минути и триесет и три секунди, за конзервативците и тогаш и денес е тотална небулоза, додека за авангардистите е ремек-дело. Оваа творба на Кејџ која ја промени сликата или правецот на движење на современата класичната музика, е амбиентално дело и има за цел да ја натера публиката да ја слуша музиката во тишината. Џон Кејџ е познат по неговите трактати за музиката и тишината, познати се неговите ставови или размислувања дека не постои апсолутна тишина, па интенцијата и со ова дело му била да го докаже тоа, да посочи дека постојат звуци кои можат да се слушнат доколку престанеме да ги произведуваме сопствените.
„Многу години пред да го напишам делото ’4,33‘ во мене живееше идејата да го создадам, но не верував дека луѓето ќе го сфатат сериозно. Сепак, јас бев сериозен“, ќе напише Кејџ. И ќе додаде: „Јас живеам во Њујорк, на Шестата авенија и 18 улица која е, повеќе или помалку, ’рбетот на Менхетен. Сообраќајот е постојан и звуците се величествени, никогаш не ми е здодевно“. Кејџ велеше дека сака да слуша, многу повеќе од идејата да пишува музика, и дека ги слуша сите звуци кои постојат во тишината. „Тишината е полна со звуци“, ќе каже авторот кој создаваше револуција со своите иновации.
За неговата теорија за тишината, Кејџ го дава примерот со празната затворена соба: „Со тишината се запознав на Харвард, не очекувајќи дека во таа тивка соба во која се наоѓав, ќе слушнам два звука: едниот висок, мојот активен нервен систем, а вториот низок, циркулацијата на мојата крв. Ова искуство, на мојот живот му даде нова насока“, ќе напише Кејџ. Тишината во музиката, освен нејзиното траење како една од главните музички карактеристики, со себе носи и цел систем од амбиентални звуци. А, за тоа, најтипичен пример е токму „4,33“, која најмногу ја изведуваат пијанистите.
Годинава се одбележуваат 100 години од раѓањето и 20 години од смртта на композиторот, музикологот, писателот и филозофот Џон Кејџ (1912-1992), кој зад себе остави богатство од иновации. Овој претставник на неоавангардата силно влијаеше врз творештвото на многу композитори, поети и сликари, иако не само „4,33“ туку и сите останати негови дела постојано предизвикуваа остри дебати и полемики. Па дури и денес, неговите творби се' уште се предмет на оспорување, не се прифатени безрезервно, а сепак, инспиративни се за проучување на само од страна на музиколозите и естетичарите, туку и за теоретичарите на уметноста, на танцот, на филозофите. Кејџ беше еден од оние музички екстремисти кој го бранеше т.н. право на уметникот на апсолутна слобода да создава, не земајќи ја предвид публиката. Со своите екстремни и неконвенционални сфаќања за музиката, почна да ги брише традиционалните навики на тогашната европска музика. Имаше многубројни приврзаници, но и многубројни непријатели. Имаше потреба за промена на перцепцијата на „музичката природност“. Тој беше порадикален од секој друг музичар на минатиот век. Создаваше по пат на „Случајна операција“, како татко на „музичката алеаторика“, со „Препарирано пијано“, како иноватор на новиот инструмент, и во „Тишина“. Ја „дозволуваше“ индетерминацијата во чинот на компонирање, но и во самиот перформанс. На публиката и' ги „покажа“ сите можни начини на создавање музика. Тој беше крајно иновативен, отворен, искрен и расположен, а неговата работа беше енормно инфлуентна.
Роден е во Лос Анџелес. Во 1930 година патува во Европа каде што студира музика заедно со Хенри Коуел во Њујорк и со таткото на додекафонската музика Арнолд Шенберг во Калифорнија во 1934 година. Од овој период, настануваат и неговите први композиции, кои се огледало за понатамошното создавање на 12-тонската техника на компонирање. „Јас, секако, немав чувство за хармонија“, ќе каже Кејџ. „Шенберг мислеше дека без тоа е невозможно јас да пишувам музика, па тој ми рече: ’Ти ќе дојдеш до ѕидот и нема да можеш да поминеш низ него!‘. А, јас му одговорив: ’Јас ќе ја удирам главата против тој ѕид!‘“. Кејџ постојано ја потенцираше својата подготвеност да не ја прифати ортодоксната музичка идеја.
|
